„Ruimte voor behoudende gelovige lijkt af te nemen”

Het salafisme (zie kader) staat er in de publieke opinie niet goed voor. „Het lijkt erop dat er op maatschappelijk gebied steeds minder ruimte is voor vrome en behoudende gelovigen in het algemeen, en salafisten in het bijzonder”, aldus dr. Joas Wagemakers, islamoloog en universitair hoofddocent Islam en Arabisch aan de Universiteit Utrecht. In de Volkskrant concludeerde Maurits Berger, hoogleraar Islam en het Westen in Leiden, al eerder dat „salafisme een beschuldiging is geworden.”

Wagemakers: „Het salafisme is een stroming van soennitische moslims die beweren dat ze de eerste drie generaties moslims zo nauwgezet mogelijk navolgen, en dat in zoveel mogelijk sferen van het leven.”

Zij zien zich als de hoeder van deze ‘zuivere’ islam en zetten zich daarom af tegen alles wat niet recht in de leer is. Dat doen ze zowel tegen de Nederlandse samenleving alsook tegen medemoslims.

Strafbaar

Dit blijkt uit uitlatingen van salafistische en welbespraakte imams. Het NRC Handelsblad tekende ooit op uit de mond van imam Aboe Ismail dat een vrouw eigenlijk thuis hoort te blijven. Het is „een recht van de man” dat alleen hij zijn vrouw toestemming mag geven om naar buiten te gaan. Dit geeft op z’n minst blijk van gedachtegoed dat botst met Nederlandse waarden en normen.

Is dit gedachtegoed echter ook strafbaar? Artikel zes van de Nederlandse grondwet garandeert vrijheid van godsdienst; dus ook voor streng orthodoxe moslims. Dat zij een visie hebben die niet strookt met de heersende waarden en normen roept wrijving op. Komt bij dat salafistische kringen een broedplaats van radicalisering en jihadisten kunnen zijn. Dat betekent echter niet dat Nederlandse salafisten zich noodzakelijkerwijs buiten de kaders van de wet bewegen.

Het is dan ook lastig om tot vervolging over te gaan. Een verbod op salafistische organisaties is juridisch mogelijk; het verbieden van het salafisme niet. Daden worden pas strafbaar als ze aanzetten tot geweld, haat, intimidatie en bedreigingen. En daar zit het probleem: veel Nederlandse salafisten houden zich hier verre van.

Ophef

„Salafisten worden in verband gebracht met zaken die mensen als heel negatief zien. Zoals het gebruik van geweld, terwijl het overgrote deel van de salafisten helemaal geen geweld gebruikt”, stelt Wagemakers. De klacht dat alle salafisten antidemocratisch zijn „valt in de praktijk mee. Je ziet dat er veel salafisten zijn die wel gaan stemmen.”

Recent moest burgemeester Marcouch een schadevergoeding betalen aan de salafistische imam Youssef Arkhouch. De burgemeester had de imam –indirect– in verband gebracht met gevaren van het salafisme als radicalisering, onverdraagzaamheid, haat en geweld. De rechtbank oordeelde echter dat hiervoor geen bewijs was.

Toch blijft de negatieve associatie met salafisme invloed uitoefenen. Zo heeft het moskeebestuur in Arnhem besloten de eerdergenoemde imam niet aan te stellen. Gelet op de ontstane ophef over eventuele salafistische invloeden is het volgens Wagemakers „goed mogelijk dat dat een belangrijke overweging is geweest om de imam niet aan te nemen.’’

Uiteindelijk resteert de vraag of salafisten zich moeten aanpassen aan de heersende opvattingen in de samenleving. Het debat raakt hiermee een bredere problematiek: Waar liggen de grenzen van vrijheid van godsdienst en hoe wenselijk is het om vrijheidsbeperkende maatregelen te nemen?

Consequenties van zulke maatregelen zullen ook verstrekkende gevolgen hebben voor andere gelovigen, bijvoorbeeld orthodoxe christenen. Een weloverwogen en genuanceerd debat over de plaats van het salafisme in Nederland zou dan ook geen kwaad kunnen.

Wat houdt salafisme in?

Een klassiek onderscheid van stromingen binnen de islam is dat van het soennisme en het sjiisme. Het salafisme is een stroming binnen de soennitische islam. Soennieten volgen de sunna, de levenswijze, van Mohammed en zijn directe opvolgers. Sjiieten daarentegen zien deze opvolgers als onrechtmatig en erkennen alleen schoonzoon Ali en diens afstammelingen als rechtmatige opvolgers van Mohammed. Dit is een bron van conflict tussen salafisten en sjiieten.

Het woord salafisme is afgeleid van het Arabische salaf, te vertalen als ”voorganger” of ”vroegere generatie”. Salafisten claimen dat ze de eerste drie generaties moslims zo nauwgezet mogelijk navolgen. Ze baseren zich op een uitspraak van Mohammed: „De beste mensen zijn mijn generatie, dan die hen opvolgen en daarna die hen opvolgen.” ‘Gewone’ soennieten zien deze voorouders vooral als een bron van inspiratie; salafisten zien hen als bron van imitatie. Salafisten kenmerken zich door hun letterlijke interpretatie en strikte naleving van de bronteksten.

Naar schatting telt Nederland tussen de 30.000 en 50.000 salafisten. Ze zijn echter onderling vaak ideologisch verdeeld.

:::inline_article 1:::

:::inline_article 2:::

:::inline_article 3:::

Correctie/aanvulling 3-7-2019: In een eerdere versie van dit artikel was niet het citaat uit NRC opgenomen. Een onjuiste verwijzing naar de Volkskrant over uitspraken van imam Aboe Ismail over de positie van vrouwen is verwijderd.

„Ruimte voor behoudende gelovige lijkt af te nemen”

Binnenland

RD.nl in uw mailbox?