Hervormd weeshuis Schiedam kwam tot stand dankzij jeneverstokers

Het goudkleurige woord ”Weeshuis” en twee beelden van een meisje en een jongen aan de voorkant van het grote pand in een van de smalle straten van de Schiedamse binnenstad geven aan dat hier vroeger wezen woonden. Maar verder zijn er aan de buitenkant op het eerste gezicht niet veel zaken uit het verleden meer te herkennen. Aan de noordvleugel van het U-vormige pand wordt hard gewerkt. Rondom het bouwwerk staan steigers waarop mensen druk bezig zijn. Als het meezit, zijn de werkzaamheden op 9 september –Open Monumentendag– zover gevorderd dat het publiek een kijkje kan nemen.

Bloeitijd

Het weeshuis werd van 1779 tot 1782 gebouwd. Dat is best uniek te noemen, zegt Thijs Bennebroek. Hij is als assistent-architect van de erfgoedvereniging Hendrick de Keyser medeverantwoordelijk voor de restauratie. „Aan het einde van de achttiende eeuw was er in Nederland nauwelijks geld voor dit soort gebouwen. Maar Schiedam maakte een bloeitijd door vanwege de jeneverstokerijen.” Die rijkdom is nog steeds te zien in de regentenkamer van het weeshuis. In deze kamer, die wordt omgevormd tot vergaderruimte, hangt een kleurrijk versierd wapenschild met namen van prominente Schiedammers van twee eeuwen terug. De wanden van de ruimte zijn bekleed met goudleerbehang. „Dat werd onder meer ook gebruikt bij boekenkaften.”

De regels in weeshuizen waren destijds streng. Maar in de loop van de eeuwen veranderde dat. In de jaren zeventig van de vorige eeuw verliet de laatste wees het Schiedamse gebouw. Bennebroek: „Het heeft daarna ongeveer tien jaar leeggestaan en het werd een ruïne. De ramen waren bijvoorbeeld dichtgetimmerd.”

In de jaren tachtig kwam het pand in het bezit van een woningbouwvereniging, die er een aantal appartementen in maakte. „Het pand is opgeknapt, maar niet op de manier zoals het hoort.” Omdat de woningbouwvereniging de kosten voor een restauratie niet kon dragen, werd het pand in 2009 overgedragen aan Hendrick de Keyser. Niet voor 1 euro, maar voor 2 euro. De eerste euro was voor het pand, de tweede voor de binnenplaats. Hoeveel het pand werkelijk waard is, wil Hendrick de Keyser niet bekendmaken.

Momenteel ondergaat het eerste deel van het weeshuis een grondige opknapbeurt. Later volgen de tweede en derde fase. Afhankelijk van de steun van geldschieters is de verwachting dat medio 2022 de laatste hand aan het pand is gelegd. „Het is een te groot karwei om het allemaal in één keer uit te voeren.” Het pand wordt van top tot teen gerestaureerd. Een voorbeeld zijn de dakkapellen. Bij een vorige opknapbeurt kregen ze niet de oorspronkelijke stijl. Nu worden ze vervangen door exemplaren die qua vorm wel de oude stijl uitbeelden.

In het gedeelte dat nu onderhanden wordt genomen, woonden vroeger de meisjes. Tegenover dit deel staat het onderkomen van de jongens. Het middenstuk van het U-vormige pand herbergde in het verleden de leiding van het weeshuis.

Bij de restauratie wordt zo veel mogelijk rekening gehouden met de historische kenmerken van het gebouw. De krabbels die kinderen ooit op de zoldering aanbrachten, blijven bijvoorbeeld zichtbaar. Ze zijn vrij uniek. Kinderen mochten in het weeshuis namelijk niet op zolder komen. Als ze er wel kwamen, konden ze straf krijgen.

Ervaringen

Op andere plekken blijft oud behang behouden, ook al verdwijnt dat wel achter houten schotten die ervoor worden gezet. Van de motieven van het behang worden foto’s en tekeningen gemaakt.

Bij de restauratie wordt onder meer gekeken naar wat er in het verleden over het weeshuis is geschreven. Zo stelde een van de laatste bewoners zijn ervaringen in het weeshuis te boek. Dankzij verhalen van oud-bewoners kan de hal ook weer een opschrift terugkrijgen. In de hal van het weeshuis hing vroeger de tekst „God zal u geen wezen laten. Hij zal u tot een Vader zijn.” Dit opschrift verwees naar Johannes 14. „Die woorden zijn verloren gegaan. Maar een oud-bewoner wist nog wat er precies stond en waar de tekst hing. We brengen de woorden daarom opnieuw aan.”

zomerserie Voor 1 euro

Wat is er te koop voor 1 euro? De laatste aflevering in een zesdelige serie.

Object: Weeshuis der Hervormden, Schiedam

Bouwjaar: 1779

Jaar van overdracht: 2009

Verkoper: Stichting Woonplus Schiedam

Koper: Hendrick de Keyser

Geschatte waarde: wordt niet bekendgemaakt

Bijkomende kosten: 4,25 miljoen euro

Hervormd weeshuis Schiedam kwam tot stand dankzij jeneverstokers

Binnenland

RD.nl in uw mailbox?