Een volkslied wordt geboren, niet gemaakt

Vegter zei maandag in het radioprogramma De Overnachting dat de inhoud van het Wilhelmus niet langer herkenbaar is voor veel Nederlanders: „Wij zijn allang niet meer overheerst door Spanje. We zijn een ander volk geworden en onze maatschappij is erg veranderd.”

Daarom wil ze overleggen met deskundigen over de eisen waaraan een modern volkslied moet voldoen. Ze denkt trouwens niet alleen aan een nieuwe tekst, maar ook aan een nieuwe melodie.

Vegter is niet de eerste die een dergelijk balletje opgooit, want in dit land lijken veel mensen last te hebben van het feit dat het Wilhelmus niet meer van deze tijd is. Je hoeft er de sociale media maar op na te lezen: het Duitse bloed, het eren van de Spaanse koning, de vroomheid en het vertrouwen op God, de gehoorzaamheid tot in de dood – allemaal zaken waarin Nederlanders van nu zich niet herkennen. Sommigen vinden de tekst van ons volkslied zelfs zó aanstootgevend dat ze die bij plechtige gelegenheden niet over hun lippen krijgen.

Zodoende komt het idee van vervanging van het Wilhelmus met enige regelmaat langs op de opiniepagina’s van de grote kranten. In 2007 organiseerde de Nederlandse Publieke Omroep zelfs de verkiezing van een nieuw volkslied, en dat werd toen ”Mijn vaderland” van Frans Bauer: „Nederland mijn vaderland, jouw hemel kleurt oranje.”

Ná de verkiezing hoorde je er overigens niemand meer over: iedereen bleef gewoon het Wilhelmus zingen.

Nog verser in het geheugen ligt het Koningslied van 2013: „We staan voor elkaar, niet te breken/ Een vlag, twee leeuwen/ Met elkaar in de zon en de regen/ Zij aan zij, borst vooruit.” Heel het volk mocht meedoen en het moest acceptabel zijn voor iedereen.

Dus werd het lied een kleurloos geheel dat hoogstens een beroep kon doen op de vaderlandse gevoelens rond voetbal, stamppot, water, dijken, veiligheid en saamhorigheid. En werd het na die eerste Koningsdag snel verbannen uit het collectieve geheugen.

Een écht volkslied is anders. Dat doet een beroep op diepe, gezamenlijk gevoelde emoties, zoals zichtbaar werd na de aanslagen in Parijs, toen het volledige Franse parlement als reactie op de toespraak van president Hollande de Marseillaise aanhief.

Op dat lied is veel meer aan te merken dan op het Wilhelmus: het is militant, nationalistisch, agressief en bloeddorstig. Toch kon geen enkel ander lied op dat moment in die context de gezamenlijke emotie van de Fransen beter vertolken: „Tegen ons is het bloedige vaandel van de tirannie gehesen. Te wapen, burgers!”

Dat het Wilhelmus het Nederlandse volkslied werd, komt doordat het verbonden is met de allerdiepste emoties van pijn en strijd en bevrijding die Nederlanders in het verleden gezamenlijk ervaren hebben. Dat het niet van deze tijd is, bepaalt juist de kracht ervan. De geloofsdimensie die er bovendien in aanwezig is, maakt het voor christenen nog eens extra diep en waardevol.

Het probleem is alleen dat die traditie, dat verleden, voor veel mensen geen rol meer speelt. Vandaar de vraag naar een nieuw lied, dat stem geeft aan nieuwe gezamenlijke emoties.

Het lastige is dat het Nederlandse ‘grote verhaal’ is uiteengevallen in talloze multiculturele, multireligieuze, multi-interpretabele stukjes. Daardoor valt het voor dichters in deze tijd niet mee om een diepere laag van ons collectieve bewustzijn aan te boren.

De vraag is of een volkslied niet eerder geboren moet worden dan gemaakt. Iémand maakt het, maar het moet overgenomen worden door het volk.

Een volkslied wordt geboren, niet gemaakt

Binnenland

RD.nl in uw mailbox?