Mislukkingen
van de techniek
Door Helma Struijk
De Hoover constellation had de stofzuiger van de toekomst moeten worden. Het bolvormige apparaat had geen wieltjes, maar zweefde op zijn eigen uitlaatlucht zover boven de grond dat een drempel geen belemmering was. Gesleep met een onwillige stofzuiger zou verleden tijd zijn. Het idee was leuk, maar de praktische uitvoering ervan bleek verre van ideaal. Voor de Hoover constellation was geen toekomst weggelegd.
De zwevende stofzuiger is een van de onderwerpen die aan bod komen in “Mislukkingen in de techniek” in het Techniek Museum Delft. Studentenvereniging K.S.V. Sanctus Virgilius organiseerde deze tentoonstelling ter gelegenheid van haar honderdjarig bestaan. De twintigste eeuw staat in het teken van de technologie, wat voor velen gelijk staat aan vooruitgang. Maar tijdens het ontwikkelingsproces kan er nogal wat mis gaan. “Mislukkingen in de techniek” laat daar een aantal staaltjes van zien.
In de tentoonstelling zijn vier thema's verwerkt: vervoer, bouwwerken, huishoudelijke vindingen en elektrische apparatuur. Bij elke 'mislukking' wordt een analyse gegeven waarom het fout is gegaan, en wat dat heeft opgeleverd aan nieuwe inzichten voor toekomstige producten.
Koude voeten
Vooral de huishoudelijke vindingen spreken tot de verbeelding. In een van de vitrines ligt een putdeksel, op het oog niet van een gewoon exemplaar te onderscheiden. Het blijkt een elektrisch verwarmd putdeksel te zijn, bedoeld voor Amsterdamse agenten die in de jaren '20 klaagden over koude voeten tijdens het regelen van het verkeer.
's Zomers haalde het deksel een temperatuur van 30 tot 40 graden Celsius, bij winterkou echter niet meer dan zo'n 20 graden. Net genoeg om de agenten te vrijwaren van bevroren tenen, maar blijkbaar was het enthousiasme niet groot. Het deksel verdween spoedig uit het Amsterdamse straatbeeld.
In de naoorlogse jaren werden de huishoudelijke werkzaamheden steeds meer overgenomen door apparaten. Omdat de motor het duurste onderdeel van een elektrische huishoudhulp is, leek het een hele kostenbesparing om maar één motor te gebruiken voor verschillende apparaten. Zo ontstond de waarschijnlijk meest uitgebreide huishoudmachine, de Piccolo.
Aversie
Het motortje ziet eruit als het voetstuk van een mixer met mengbeker. Ernaast ligt een indrukwekkende rij onderdelen, om de machine om te
bouwen tot bijvoorbeeld een groentesnijder, sapcentrifuge, koffiemolen en verf- en plantenspuit. Omgekeerd aangesloten, veranderde de motor met de nodige hulpstukken in een stofzuiger, vloerwrijver, schuurapparaat of zelfs boormachine. Met hetzelfde apparaat zowel de vloer schoonmaken als het eten bereiden, vonden veel huisvrouwen een onfris idee. De huidige multifunctionele huishoudhulpen zijn dan ook opgedeeld in drie soorten: de stofzuiger, huishoudmachine en boormachine.
Binnen het thema bouwwerken vormen bruggen een belangrijk onderdeel, zoals de Tacoma Narrows Bridge, die op 7 juli 1940, 129 dagen na de opening, instortte. Op het bekende amateurfilmpje van deze ramp zijn de enorme verticale trilbewegingen goed te zien. Sinds de Tacoma Narrows Bridge zijn constructeurs trillingseigenschappen grondig gaan bestuderen.
Dat het niet altijd mogelijk is om de eigenfrequentie van een brug of van tuien precies te berekenen, laat de Erasmusbrug zien. De tuien zijn voorzien van een kunststof omhulsel, en daarvan zijn de elastische eigenschappen moeilijk te voorspellen.
Plastic fiets
De fiets is een industrieel ontwerp dat al meer dan een eeuw nauwelijks is veranderd. Toch is er begin jaren '80 een poging gedaan om de fiets te moderniseren. In 1980 werd het eerste rijdende prototype van een kunststof fiets gepresenteerd. In Delft hangt aan twee draadjes een beige Itera, op enkele metalen onderdelen na geheel van plastic gemaakt. De fiets was daardoor onderhoudsvrij, geruisloos, licht en de productiekosten waren laag.
Het succes bleef echter uit. Het frame van met glasvezel verstevigde polyester was minder stijf dan metaal, waardoor de Itera eng zwabberde. Bovendien was het technisch onmogelijk om het plastic in een buisframe te gieten. Met zijn dikke hoekige vormen ziet de fiets er nogal lomp uit. Daarbij bleek de verkoopprijs hoger uit te vallen dan verwacht. In 1985 besloot men dan ook de productie stop te zetten.
Al met al biedt “Mislukkingen in de techniek” een gevarieerd overzicht van wat er mis kan gaan met een ontwerp. Helaas beperken sommige onderwerpen zich tot enkele foto's of een kunststof schaalmodelletje. Dit heeft misschien te maken met het beperkte oppervlak van de tentoonstelling.
”Mislukkingen in de techniek” is nog tot en met 13 september te bezoeken in het Techniek Museum Delft.
