„Stoere taal belemmert waarheidsvinding”

Kritiek op optreden
Kok over enquête

Tijdens zijn wekelijkse persconferentie liet Kok afgelopen vrijdag weten razend te zijn over de „onvergeeflijke” actie van ambtenaren die hun wetenschap rond de gevaarlijke lading die in de gecrashte El Al-Boeing zou zitten in de doofpot stopten. Kok was „van zijn stoel gevallen”, zei hij. Om vervolgens bekend te maken dat drie medewerkers van de Luchtverkeersbeveiliging die bij de affaire betrokken waren, zouden worden geschorst.

„Stoere taal”, vindt CDA-fractieleider De Hoop Scheffer. Tijdens een verkiezingsbijeenkomst in Drachten zei hij gisteravond geen enkele behoefte te hebben aan dergelijke „bijgeluiden. Dat belemmert de waarheidsvinding.”

Het optreden van Kok is volgens De Hoop Scheffer „niet behulpzaam om de onderste steen boven te krijgen.” Afwegingen zijn wat hem betreft pas aan de orde nadat de commissie, die geleid wordt door CDA-kamerlid Meijer, met aanbevelingen is gekomen.

Ook VVD-leider Dijkstal vindt dat premier Kok te vroeg was met zijn reactie op de enquête. „Grote terughoudendheid is geboden. Wie zich daar niet aan houdt, bemoeilijkt de waarheidsvinding”, analyseerde hij gisteravond tijdens een bijeenkomst van zijn partij in Markelo.

Volgens Dijkstal maakt de VVD zich „grote zorgen” over het verdere verloop van de enquête. „Het allesoverheersende uitgangspunt moet blijven dat de feiten boven water komen. Naast uiteraard de aandacht en zorg voor de slachtoffers gaat het om de beschrijving van de werkelijke gang van zaken.”

Daartoe is het nodig dat „de grootste zorgvuldigheid en behoorlijkheid naar personen” wordt betracht, aldus Dijkstal. „En daar dreigt het mis te gaan: we zien dat door de zeer brede aandacht van de pers talloze functionarissen, voormalige bewindslieden, de minister-president en kamerleden vroegtijdig reageren.”

D66-leider De Graaf toonde zich gisteravond in het tv-programma Den Haag Vandaag een stuk milder dan zijn collega's van VVD en CDA. Volgens hem „deelde de premier in de emotie.” Wel merkte De Graaf op dat Kok zich buitengewoon fel opstelde. „De terminologie die hij daarbij gebruikte, is niet de mijne.”

Vroege uitspraak
Voorzitter Marijnissen van de SP-fractie in de Tweede Kamer verklaarde dat het optreden van premier Kok hem uitermate had verbaasd. „Het lijkt op een rechter die halverwege het proces uitspraak doet”, refereerde de SP-leider aan de ongeschreven gewoonte tussen politici om tijdens de duur van een parlementaire enquête niet naar buiten te treden met een oordeel.

GPV-kamerlid Van Middelkoop zei gisteravond voor de televisie dat hij er geen moeite mee heeft wanneer Kok reageert „als een echte calvinist.” Maar onmiddellijk tekende de GPV'er daarbij aan: „Nu wordt halverwege de enquête zo fel en inhoudelijk gereageerd, dat daarmee de commissie voor de voeten wordt gelopen.”

Voor SGP-fractievoorzitter Van der Vlies zijn de onthullingen in de Bijlmerenquête vooralsnog „veronderstellingen. De commissie moet nog komen met de bevindingen. Daarom is de reactie van premier Kok voorbarig.” Van der Vlies wacht liever de uitkomsten van de enquête af. „Als dan waar blijkt wat vorige week naar boven kwam, kan dat natuurlijk niet zonder sancties blijven. En dan gaat het niet alleen om ambtenaren of topambtenaren. De ministeriële verantwoordelijkheid gaat niet alleen over wat een minister weet, maar ook over wat hij behoort te weten.”

Kabinet
Vanuit de PvdA-kamerfractie komt vooralsnog geen onvertogen woord over het optreden van premier Kok. Toch leeft ook binnen de PvdA kritiek. Bestuurders en leidinggevenden zouden zich nu nog niet met de parlementaire enquêtecommissie Vliegramp Bijlmermeer moeten bemoeien, liet voormalig kamerlid F. Buurmeijer weten. Buurmeijer was in 1993 voorzitter van de parlementaire enquêtecommissie sociale zekerheid.

Ook in kabinetskringen is kritisch gereageerd op de uitlatingen van de eerste minister. Na urenlang kabinetsberaad over de Bijlmerenquête zou besloten zijn een gematigde reactie af te geven. Koks woorden waren echter ongemeen fel.