Doodstraf voltrokken

Vandaar dat niet alleen protest weerklonk van de kant van fervente tegenstanders van de doodstraf, maar dat ook anderen zich ditmaal tegen de ten uitvoerlegging van het doodvonnis verzetten. Zowel de paus als een tweetal bekende televisiedominees riepen _zij het tevergeefs_ op tot gratie.

In de zaak-Tucker was buiten discussie dat zij (inmiddels 15 jaar geleden) een dubbele moord had gepleegd. Vandaar het doodvonnis. Nu is de praktijk in Amerika echter dat nog geen tien procent van de uitgesproken doodvonnissen ook werkelijk wordt uitgevoerd. Vrouwelijke veroordeelden hebben zelfs nog een veel grotere kans om de doodstraf te ontlopen.

Het Amerikaanse rechtsstelsel kent tal van mogelijkheden om tegen een doodvonnis in beroep te gaan en daarmee de voltrekking van de doodstraf uit te stellen. De justitiële cijfers tonen onomstotelijk aan dat van uitstel vaak afstel komt.

Anders dan in Europa is de doodstraf in de VS geen formaliteit die binnen afzienbare tijd wel zal worden afgeschaft. Dat heeft te maken met de vanouds hoge criminaliteit in het land. Bovendien laten Amerikaanse politici zich minder leiden door allerlei humanistisch georiënteerde beschouwingen over de waardigheid van de mens, waarmee de doodstraf in strijd zou zijn.

De groeiende criminaliteit in Europa maakt overigens de publieke opinie steeds meer ontvankelijk voor een herinvoering van de doodstraf. Kort geleden bleek dat thans een (zij het krappe) meerderheid van de Nederlandse bevolking beschouwd kan worden als voorstander van de doodstraf. Dat percentage is in de jaren negentig snel toegenomen.

Tegen die achtergrond bezien is het opvallend dat in de Nederlandse politiek de SGP zo ongeveer de enige partij is die zich openlijk voor de doodstraf uitspreekt. In een verwante partij als de RPF ligt dat onderwerp aanzienlijk moeilijker.

Bij de grote partijen is de afwijzing van de doodstraf vrijwel unaniem. In haar reactie op de uitkomst van het opinieonderzoek zei minister Sorgdrager dat een beschaafd land de doodstraf niet behoort te kennen. De Nederlandse grondwet bevat sinds de jaren tachtig de bepaling dat de doodstraf niet kan worden opgelegd.

Daarmee wordt een grens getrokken die principieel onjuist is. Ook al is de doodstraf een hoogsternstige zaak, er kunnen situaties zijn waarin deze straf niet alleen te verdedigen is, maar ook zonder meer op haar plaats zal zijn. De afschrikwekkende werking van de doodstraf is daarbij een niet onbelangrijk gezichtspunt, maar bepaald niet het hoofdmotief.

Als argument tegen de doodstraf wordt nogal eens aangevoerd dat landen die de doodstraf niet hebben, veelal een lagere criminaliteit kennen dan landen die deze straf wel toepassen. Ook hier is het echter de vraag wat oorzaak en wat gevolg is. Is de criminaliteit lager omdat de doodstraf is afgeschaft of is de doodstraf afgeschaft omdat het criminaliteitsniveau zodanig was dat men meende wel zonder deze straf toe te kunnen? Dat laatste is het meest aannemelijk.

Of het een gelukkig systeem is dat in de VS eerst een relatief groot aantal doodvonnissen wordt uitgesproken, waarvan vervolgens maar een klein deel wordt uitgevoerd, kan men zich inderdaad afvragen. Dat vrouwen op dat cruciale punt eerder het voordeel van de twijfel krijgen, is een vorm van positieve discriminatie (of hoe men dat maar noemen wil) die niet te verdedigen is. Voor de nabestaanden van de slachtoffers maakt het nu eenmaal geen wezenlijk verschil of ze door een man of door een vrouw om het leven zijn gebracht.

Wanneer gedetineerden zich in de gevangenis voorbeeldig gedragen en al dan niet onder invloed van een godsdienstige ommekeer beloven hun leven te beteren, dan is dat bij de straftoekenning en de ten uitvoerlegging van de straf zeker een punt van betekenis. Maar het is niet goed mogelijk om hen daarmee automatisch te vrijwaren van de doodstraf. Al was het alleen maar omdat de rechter dan een oordeel moet geven over de echtheid en de duurzaamheid van de (religieuze) ommekeer.