Veel gelukwensen voor
Nederlandse bergers

De kantoren van hijs- en transportbedrijf Mammoet in De Meern en berger Smit International in Rotterdam lijken inmiddels meer op een bloemenkas dan een werkplek, aldus de woordvoerster van Mammoet. De felicitaties komen uit de hele wereld. Met name Amerikanen blijken geroerd door het succes. Zowel de bergers als de Russische marine worden in e-mails helden genoemd, die ervoor hebben gezorgd dat de nabestaanden nu rust kunnen vinden.

Behalve van de vele bloemen en taarten kunnen de bergers van de Koersk ook genieten van een flink aantal zeer traditionele cadeautjes van hun Russische collega's: op de bureaus staan tientallen flessen wodka klaar om te worden aangebroken.

De Koersk bereikte gistermiddag de rede van de haven van Rosljakovo, onder de rook van Moermansk. De meeste Nederlandse bergers zijn inmiddels al op het vliegtuig naar huis gestapt.

Gezekerd onder aan de Giant 4 werd de Koersk gisteren de haven van Rosljakovo binnengeloodst. De Giant 4 is 500 meter voor de kust vastgelegd aan drijvende ankers, zei de Russische legerwoordvoerder Vladimir Navrotski. Het vergt mogelijk nog een week van voorbereidingen voordat de ponton waaraan de Koersk is vastgeklonken, het scheepsdok kan binnenvaren.

Volgens vice-premier Ilja Klebanov, die namens het kabinet toeziet op de berging, leveren de kernreactoren aan boord van de onderzeeër geen gevaar op voor de bewoners van de kuststreek rond Moermansk en Rosljakovo. „Als er ook maar een kans van één op 1 miljoen zou hebben bestaan dat er iets zou gebeuren, dan hadden we de operatie nooit in Rosljakovo uitgevoerd”, zei hij. Toch hebben de autoriteiten in de kustplaats uit voorzorg een evacuatieplan opgesteld voor de bewoners en een voorraad jodium ingeslagen.

Ook de 22 supersonische kruisraketten aan bood van de Koersk vormden een mogelijke bedreiging voor de bergers. Het is onduidelijk in welke staat de projectielen verkeren. Volgens admiraal Popov zal het zeker een jaar duren voordat de Koersk volledig is ontmanteld, inclusief de kernreactors en de raketten.

Lichamen
Zodra het dok waarin de Koersk komt te liggen is drooggelegd, zullen de lichamen van de opvarenden worden geborgen. De onderzeeër had 118 mensen aan boord. Van 23 mensen is bekend dat ze de explosies hebben overleefd en pas later zijn overleden. Toen de Koersk nog op een diepte van 108 meter onder de zeespiegel lag, zijn al twaalf lichamen geborgen. Navrotski zei te verwachten dat er niet meer dan dertig tot veertig stoffelijke overschotten zullen worden aangetroffen. De lichamen van de overige opvarenden zijn vermoedelijk tot stof verpulverd door de kracht van de explosies die de ondergang van de Koersk inluidden.

Mammoet-Smit International had afgelopen maandag na drie maanden van voorbereidingen niet meer dan vijftien uur nodig om de Koersk op te takelen tot net onder het wateroppervlak. Het consortium had het geluk dat het weer op de Barentszzee in de laatste en beslissende fase van het lichten en het transporteren van de Koersk uitzonderlijk mooi was. De vlekkeloos verlopen operatie kost de Russische regering 65 miljoen dollar.

Onder een staalgrijze lucht is de Giant 4 gisteren met haar lugubere vracht de Koersk de haven van Rosljakovo binnengevaren. Aan wal gadegeslagen door tientallen nabestaanden van de 118 omgekomen opvarenden van de kernonderzeeër en talloze marinemensen van de Russische noordelijke vloot. Aan boord de Nederlandse bergers van Smit en Mammoet. En, hoe tragisch het lot van de Koersk ook, blijdschap aan alle kanten.

De berging van de gezonken kernonderzeeër is het magnum opus van het Nederlandse hijs- en transportbedrijf Mammoet. Maar niet alleen Mammoet-topman Frans van Seumeren is een blij man, ook president Poetin van Rusland heeft reden tot een zeldzame glimlach: hij heeft zijn plechtige belofte de Koersk boven water te halen, ingelost.

De Koersk zonk in augustus vorig jaar naar de kille bodem van de Barentszzee. Aan boord hadden zich enkele explosies voorgedaan. Een mijn uit de Tweede Wereldoorlog? Een torpedo van de Koersk? Een aanvaring met een andere onderzeeër? De oorzaak is nog steeds niet bekend.

Onmiddellijk werden pogingen ondernomen de Koersk, 108 meter diep, te bereiken. In de onderzeeër hebben de zeelieden nog uren geleefd, zo kon uit klopsignalen en later gevonden dramatische notities worden opgemaakt. Maar nadat Noorse duikers na dagen erin waren geslaagd een noodluik te openen, bleek het schip al volgelopen met water. De duikers konden zes lijken bergen. De rest bleef noodgedwongen in de stalen doodskist.

De kritiek op Poetin was enorm. Hij had niet de moeite genomen direct naar de plek des onheils af te reizen. En de Russen waren te trots geweest buitenlandse hulp in te schakelen. Tot het te laat was. De president, uit op rehabilitatie, zwoer het onmogelijke: de Koersk zou kost wat kost boven water komen.

De „onmogelijke” opdracht daarvoor kwam in handen van Mammoet uit De Meern. Mammoet? Uit De Meern? Maar weinigen kenden deze zware jongens. Maar voor ingewijden was Mammoet geen onbekende. Het bedrijf had onder meer de zwaarste onderdelen van stadions Gelredome en ArenA op hun plaats gehesen. Wie iets te hijsen heeft, belt naar De Meern. Hoe zwaarder hoe beter.

Dat het Mammoet werd, samen met berger Smit, was ook voor Van Seumeren een verrassing. Hij had zich met zijn plan in Rusland vervoegd, maar kreeg daar doodleuk te horen dat hij „te laat” was. Een andere Nederlandse combinatie, Smit-Heerema, was hem voor geweest. „Tot ik in april een telefoontje kreeg. Of ik zin had naar Sint Petersburg te komen. Ach. Ik wou wel.”

Smit-Heerema bleek de klus niet meer dit jaar te kunnen klaren. Dat was voor Poetin onaanvaardbaar. Kon Mammoet het wel? „Ik ben naar huis gegaan, we hebben dagen en nachten zitten tekenen en rekenen en alles afgewogen. Het risico van de tijdsdruk, de technische haalbaarheid... We dachten dat we het konden.”

Voor de Nederlanders stond niet alleen veel geld, 175 miljoen gulden, op het spel, maar ook de reputatie. De onderhandelingen met de Russen vergden tijd en tact. „Je zit zomaar met veertig, vijftig man aan tafel. Het duurde al een uur voordat we wisten wie wie was, en wie wat mocht beslissen”, stelt Van Seumeren.

De bergers vertrokken in augustus naar de Barentszzee, nadat eerst een speciaal ponton was gebouwd om de operatie uit te voeren: de Giant 4. Aan boord van dat onooglijke schip bevonden zich 26 kranen met een haast onvoorstelbare capaciteit. Elke kraan beschikte over 54 kabels, met een trekkracht van 40.000 kilo per kabel. Al lagen er drie Koersken op de zeebodem, dan nog hadden de kranen er geen moeite mee gehad.

Alhoewel, de Nederlanders moesten toegeven dat een paar factoren ongewis bleven. Hoe vast lag de Koersk in de zeebodem? Kon de romp de trekkracht aan? En zou het lukken de beschadigde neus van de Koersk te zagen? Tegenover al die onzekerheid, stond een ding vast: in oktober verslechtert het weer in het Arctisch gebied zo snel dat de klus daarna onmogelijk zou worden.

Sneeuw, regen en zware stormen raasden begin oktober over de dekken van de Giant 4 en de Russische oorlogsbodems bij de rampplek. De altijd optimistische bergers konden niet anders dan gelaten toekijken hoe de kostbare tijd wegtikte, terwijl de Russische pers smaalde.

In de tweede week van oktober kwam de operatie in een stroomversnelling, nadat het weer plotseling zijn zegen gaf aan de operatie. De neus werd van de onderzeeër gezaagd, en de bevestigingspunten voor de kabels werden bevestigd. Het takelen was daarna in amper een etmaal achter de rug. De grijze reus hing in de buik van de Giant 4. Zelfs de stoïcijnse Van Seumeren liet een traan.