„Landelijke instelling niet in beeld”

Drs. P. A. Heij, Piet voor ingewijden, nam gisteren tijdens een symposium en een receptie afscheid als geneeskundig en waarnemend algemeen directeur van het Gereformeerd Psychiatrisch Ziekenhuis (GPZ).

Het afscheid betekent echter geen breuk tussen Heij en de psychiatrie. Integendeel. Na 3,5 jaar voltijds-directeurschap heeft de zorgmanager aangegeven graag zijn professie als psychiater weer op te pakken. Heij wordt toegevoegd aan het ambulante (voormalige gliagg-)team van Eleos in Amersfoort.

Ritueel afscheid
Het symposium, gefinancierd door de Steunstichting Vrienden van het GPZ, was voor GPZ'ers ook „een ritueel afscheid van het GPZ zelf”, zoals Heij het omschreef. Het ziekenhuis is met ingang van dit jaar samen met de gliagg en de beschermende woonvormen van het glibw opgegaan in Eleos, wat staat voor ontferming.

Hoe kreeg die ontferming in de hulpverlening van het GPZ gestalte? „De kern hiervan is dat je achter de ander God ziet”, aldus Heij. Hij adviseert de nieuwe organisatie haar voorlichting goed af te stemmen op de verschillende doelgroepen, zoals familieleden en ambtsdragers.

Heij constateert dat het GPZ met zijn tijd mee ging. Dat betekent dat het ziekenhuis wettelijke regelingen volgde, zoals de invoering van de cliëntenraad. „Ook al zijn die volgens sommige cliënten en familieleden in strijd met bijbelse principes over medezeggenschap.”

Het afscheid werd opgeluisterd door de presentatie van het boek ”Inspiratie en zorg”, geschreven door de historicus dr. A. Th. Boone. Het betreft de officiële geschiedschrijving van het GPZ, de vijftienjarige voorgeschiedenis en de tienjarige historie. Heij zelf gaf het GPZ, dat de naam ”De fontein” droeg, een heuse stenen fontein cadeau.

Weeffout
Is identiteitsgebonden zorg een weeffout in de zorgsector, zo vroeg dagvoorzitter, het RPF-kamerlid mr. A. Rouvoet, zich af. Nee, antwoordde partijgenoot prof. dr. R. Kuiper. Levensbeschouwelijke zorginstellingen, zoals Eleos, dragen bij aan het algemeen belang, maar dat inzicht dreigt wel te verschralen.

Om het dienen van het algemeen belang vorm te geven, deed Kuiper een opmerkelijke suggestie. Hij opperde de mogelijkheid „een specifiek zorgproduct, bijvoorbeeld het specialisme ”geloof en psyche”, breder aan te bieden dan alleen aan leden van de eigen doelgroep.” Dit zou dan niet voor de klinische zorg (ziekenhuis) gelden, maar mogelijk zijn in bijvoorbeeld de ambulante zorg. Deze opmerking sluit enigszins aan bij het streven van minister Borst dat Eleos haar specifieke kennis ter beschikking stelt aan de gehele hulpverlening.

Het bestaan van landelijk werkende identiteitsgebonden instellingen, zoals Eleos, verpleeghuis De Wijngaard, Siloah, Adullam en De Schutse, is volgens Kuiper geen gunst, maar een recht, juist omdat ze bijdragen aan het algemeen belang.

Het bestaan van landelijk werkende instellingen staat echter fors onder druk. Ze lopen aan tegen de toekenning van gelden via de 31 zorgregio's, waardoor ze vaak achter het net van de extra zorggelden vissen. Ook kunnen cliënten niet altijd over de grenzen van hun eigen zorgregio heen stappen om zorg te krijgen van een landelijke levensbeschouwelijke instelling.

Weinig medeleven
Manager drs. W. D. J. Lucas van het zorgkantoor Anova in Amersfoort, een van de 31 zorgverzekeraars die het landelijke zorggeld verdeelt, nam het in forse bewoordingen op voor de landelijk werkende instellingen. „Zorgverzekeraars Nederland en het ministerie van VWS tonen niet erg veel medeleven met de landelijke instellingen. Zij profiteren nauwelijks van de extra zorg-op-maatgelden. Zorg op maat betekende feitelijk een budgetkorting voor deze instellingen met 6 tot 7 procent. Zo'n korting kríjg je als je klein bent en verspreid ligt over Nederland.”

De extra volumemiddelen worden eveneens per regio toebedeeld. Landelijke instellingen hebben het nakijken. Ook bij het vaststellen van de regiovisies over de zorg hebben de 'landelijken' het moeilijk. „Het GPZ bestaat wel in Utrecht, maar het staat er niet in.”

Veel landelijke instellingen pleiten voor een landelijk werkend zorgkantoor. Anova zelf is daar zelf wel voor in, aldus Lucas. Veertien landelijke instellingen, zoals het Sinaï-Centrum, antroposofische instellingen en De Wijngaard, zijn in de zorgregio Utrecht gevestigd. Maar het streven haalt het volgens Lucas niet. „Dus moet er een andere oplossing komen. Zij moeten het ministerie van VWS vragen rekening met hen te gaan houden.”

De landelijk werkenden kregen ook huiswerk mee. „Zij moeten hun stem veel duidelijker in politiek Den Haag laten horen. Ze moeten samenwerken, of het nu Joodse, antroposofische of gereformeerde instellingen zijn. Tegelijkertijd moeten ze contacten houden met de regio. En als geloofsgenoten samenwerken. Maar dat is bij Eleos al gebeurd.”