Onderdak voor
Veluwse cultuur
Door B. J. H. H. van Daalen
Fotopanelen laten het boerenlandleven op de Veluwe zien. Stropers en jagers tonen trots hun buit. Arbeiders bewerken het land. De man die de cultuur van de Veluwe op de foto zette, was Jac. Gazenbeek, natuurkenner, journalist, schrijver en folklorist. In Lunteren werd vorige week een centrum ter nagedachtenis van hem geopend.
Schuin tegenover de Jac. Gazenbeeklaan staat het gebouwtje in de vorm van een kleine boerderij. Het huis is betimmerd met hout en doet nostalgisch aan. Binnen trekt de betegelde schouw de aandacht. „De tegels komen uit een boerderij uit Kootwijkerbroek. De huizen die erop staan afgebeeld, zijn op een heuvel gebouwd. Vroeger waren er overstromingen vanuit de Zuiderzee op de Veluwe,” vertelt Louis Fraanje, voorzitter van de Jac. Gazenbeekstichting. „De verhoging hield het water tegen.”
Droom
De Jac. Gazenbeekstichting kocht vorig jaar het pand aan de Stationsstraat 35 in Lunteren. De oorspronkelijke oude boerderij werd tot de grond toe afgebroken en vervangen door het stenen gebouw in de geest van de tijd toen Jac. Gazenbeek leefde.
Volgens Louis Fraanje is met de opening van het centrum in Lunteren een droom werkelijkheid geworden. „In 1994 herdachten we dat Gazenbeek honderd jaar geleden werd geboren. De Jac. Gazenbeeklaan kreeg nieuwe straatnaamborden. We zagen toen het boerderijtje staan en zeiden tegen elkaar: „Dat zou een mooie plek voor een ontmoetingscentrum zijn””, aldus Fraanje.
Twee jaar geleden kwam het huisje te koop. De voorzitter kocht de helft van het pand om daar zelf in te gaan wonen. De andere helft werd afgebroken, opnieuw opgetrokken en in stijl ingericht. Plavuizen liggen op de grond. Gebruiksvoorwerpen uit het begin van de 20e eeuw moeten de bezoeker de indruk geven in een wereld van honderd jaar geleden te stappen. De tuin is nog rommelig, maar de stichting heeft er grootse plannen mee. „Er moet een terras komen waar mensen zich in alle rust terug kunnen trekken. Als straks in november de wilgentenen worden geoogst, willen we om het centrum een schutting volgens traditionele technieken vlechten.”
Actiegroep
Het pand biedt de stichting meer ruimte om activiteiten te organiseren. In de centrale hal is een expositie ingericht met foto's en verhalen van Jac. Gazenbeek. In een andere ruimte kunnen de bezoekers een videopresentatie bekijken.
Tot voor kort moest de stichting uitwijken naar bibliotheken, zalen en andere ruimten om bijeenkomsten te organiseren. „We kunnen hier nu groepen ontvangen van veertig tot vijftig personen. Het is erg handig dat we vanuit het centrum zelf de mensen kunnen vertellen over het boerenleven in het begin van deze eeuw en over de Veluwe.”
Alle activiteiten van de stichting worden in de voetsporen van Gazenbeek georganiseerd. Gazenbeek wijdde zijn hele leven aan het behoud van natuur en cultuur op de Veluwe. „Hij heeft ooit eens gezegd te hopen dat anderen het werk van hem zouden overnemen. In 1991 kreeg dat gestalte door de oprichting van de stichting,” zegt Fraanje. Een jaar later startte de stichting met de uitgave van het maandblad ”De Veluwenaar”.
Het centrale thema van de stichting is niet alleen de persoon Gazenbeek, maar ook het behoud van de Veluwe. „Jac. streed zijn leven lang voor behoud van de Veluwe. Als de overheid daaraan kwam, stapte hij op zijn brommertje en reed naar het provinciehuis om bezwaar te maken.”
De stichting houdt ook acties. „Wij kaarten in ingezonden stukken in kranten plannen van de overheid aan. We zijn geen actiegroep, maar we willen een vliegwiel in werking zetten. Zo ageerden we tegen de komst van zendmasten in Kootwijk. Verder strijden we tegen de bouw van foeilelijke bungalows in het buitengebied van de gemeente Ede.”
Sfeer
Louis Fraanje benadrukt dat het centrum geen museum is. „Het moet een informatie- en ontmoetingscentrum worden, waar je de sfeer van het leven vroeger proeft. Zo'n schouw en attributen werken daaraan mee. Bezoekers moeten hier ook duidelijk voelen dat ze in 1999 leven.”
Bij het ontwerp van het nieuwe centrum werd er ook rekening mee gehouden dat het gebouw warmte moet uitstralen. Fraanje: „In eerste instantie ontwierp een architect een modern, futuristisch gebouw. We zeiden toen: „Nee, dat is het niet.” Een leerling-architect maakte ook een ontwerp en dat sprak ons veel meer aan. Hij wilde een stenen gebouw neerzetten in de vorm van een oude boerderij. Het geheel werd afgetimmerd met hout.”
De voorzitter van de stichting weet nog dat omwonenden in eerste instantie wat negatief tegenover de bouwplannen stonden. „Ze vonden het jammer dat het oude boerderijtje werd afgebroken. Toen het stenen gebouw af was, waren ze tevreden met het resultaat. We kregen veel positieve reacties. Er waren zelfs mensen in de straat die spontaan een collecte hielden.”
Subsidie
De stichting krijgt geen subsidie van de overheid of andere organisaties. Fraanje: „We willen niet afhankelijk zijn van wie dan ook. Wij moeten het daarom hebben van giften.” De aankoop en de bouw van het centrum kostten de stichting 325.000 gulden. De sponsors haalden in totaal een ton op. Het andere gedeelte van het bedrag hoopt de Jac. Gazenbeekstichting binnen te krijgen via de donateurs.
Het Gazenbeekcentrum aan de Stationsstraat 35 in Lunteren is in de wintermaanden op woensdagmiddag van 14.00 tot 17.00 uur geopend. Op zaterdagmorgen van 10.00 tot 12.00 uur. De toegang is gratis. Informatie: 0318-48 42 35.
