Lancering vanuit de duinen

In Noordwijk ligt achter de duinen een van de meest complete ruimtevaarttentoonstellingen van Europa. Jaarlijks lopen zo'n 85.000 bezoekers, groot en klein, door de expositieruimte. En terecht, want NSE is leerzaam en leuk tegelijk. Ook voor kinderen. Zij kunnen al speurend een echt astronautendiploma halen, medeondertekend door de Nederlandse astronaut Wubbo Ockels.

Vol ijver trekt de jeugd Space Expo in. Pen en vragenformulier in de aanslag. Eerst krijgen ze een korte uitleg over de sterrenkunde in de oudheid, daarna over het zonnestelsel en de eerste ruimtevaartdeskundigen. De grote namen klinken: raketbouwer Von Braun en de eerste man in de ruimte: de Rus Joeri Gagarin.

Dan de ruime hal. Dat is het hart van de expositie. Aan het donkergekleurde plafond hangen grote modellen van satellieten die nu hun rondjes om de aarde draaien of die nog gelanceerd moeten worden. In het midden staan schaalmodellen van de enorme Ariane-raketten. Klaar voor vertrek, zo lijkt het. Mooi speelgoed, zie je de kinderen denken, maar helaas: handen thuis.

De dure satellietmodellen dankt NSE aan zijn buurman: het Europese ruimtevaartonderzoekscentrum ESA. Daar worden satellieten ontwikkeld en met geavanceerde apparatuur getest, voordat ze echt de ruimte in mogen. „We ontvangen ook alle gasten van het centrum. Die kunnen hier zien wat het Europese ruimtevaartprogramma inhoudt. Estec houdt hier presentaties en persconferenties. Het leuke is dat het publiek alles gewoon mee kan maken.” In de twee weken van de herfstvakantie krijgen de bezoekers zelfs de gelegenheid een bezoek te brengen aan de testruimten van ESA.

Worm
Verder gaat de route. Een hoek van de tentoonstelling laat schitterende opnames van de aarde vanuit de ruimte zien. Het strakke stratenpatroon tekent New York, de Seine kronkelt als een worm door Parijs, in Europoort zijn de zeeschepen te tellen. Sommige opnamen hebben iets weg van een schilderij, zo wonderlijk ziet het landschap er vanaf honderden kilometers hoogte uit: een zandwoestijn, een rotsmassief. De aarde is mooi.

Dat laat ook Wubbo Ockels zien in de diaserie die hij maakte tijdens zijn ruimtereis met de space shuttle de Challenger in 1985. De serie wordt elk uur getoond, in combinatie met films over verschillende ruimtevaartprogramma's. Overigens zijn door heel Noordwijk Space Expo verschillende video's te zien over de projecten van de Europese ruimtevaartorganisatie ESA. Kort, krachtig en leerzaam, maar te vaak onverstaanbaar door de schetterende stem van de toneelspeelster in het jeugdtheater.

Veel aandacht is er voor de Europese raket: de Ariane. In een hoek van de hal staat een echt motorblok van dit succesnummer. De vier dikke straalpijpen spuwen bij een lancering binnen korte tijd een grote vuurzee uit. „Als alles goed gaat”, moet elke bezoeker erbij denken.

Over de mislukkingen van de ESA zwijgt Space Expo namelijk: niets over de tijdens de eerste vlucht ontplofte Ariane-5-raket (1996); ook niets over de uitgedoofde Europese plannen om zelf een bemand ruimteveer te gaan bouwen. Een licht kritische houding van de bezoeker is daarom terecht. Space Expo gaat over de successen, over het menselijk kunnen en kennen.

De volgende themahoeken besteden aandacht aan de telecommunicatiesatellieten, aardobservatiesatellieten vanuit de ruimte en toekomstige projecten van de ESA. Het Internationale Space Station (ISS) heeft daarvan momenteel de meeste aandacht. Miljoenen en nog eens miljoenen dollars worden daarin gestoken.

Douche
Aan het plafond van het Space Expocentrum hangt een schaalmodel van het ruimtestation waarin straks permanent astronauten en kosmonauten zullen verblijven. „De komende jaren worden de onderdelen in ruim zestig vluchten omhoog gebracht. Op termijn zullen er zo'n vijf tot zeven astronauten aan boord zijn. Ook onze André Kuipers traint om er straks naartoe te gaan”, vertelt voorlichter Hans van der Lande.

Hoe Kuipers er zal „wonen, werken en leven” laat hij in het volgende onderdeel van Space Expo zien: een nagebouwde module van het ruimtestation. De bezoeker proeft iets van de sfeer aan boord van het station dat straks op ruim 300 kilometer hoogte rond de aarde zal draaien. Links hangt een astronaut op zijn kop – alhoewel, in de ruimte bestaat in feite geen onder en boven. Rechts staat een hometrainer om de spieren van de ruimtevaarders in het luchtledige op sterkte te houden. Iets verderop de keuken en daartegenover het ruimtetoilet. Een douche ontbreekt. „De astronauten douchen boven niet graag, want het is een operatie van uren”, vertelt Van der Lande. „Ze moeten in een zak kruipen, die helemaal dicht gaat. Er mag geen water gaan rondzweven, dat zou gevaarlijk zijn voor de instrumenten. Lucht krijgen ze via een pijpje en dan moeten ze maar zien nat te worden, want het water blijft in kleine druppeltjes rond het lichaam zweven. Eén astronaut is ooit bijna verdronken tijdens zo'n douche.”

De rondleiding gaat verder. Langs de ”bemande ruimtereizen”. Daar prijken foto's van Ockels en hangen zijn originele ruimteoverall en -slaapzak in een vitrine. Aan de overkant staat een pak dat astronauten tijdens ruimtewandelingen dragen. Inclusief privé-koelinstallatie, want het kan bar heet worden in zo'n 'buitenpak'. „Tegenwoordig kunnen de pakken zelfs worden uitgerust met een eigen motortje. Een Amerikaan is met zo'n ruimtescooter wel 8 kilometer bij de space shuttle vandaan geweest. Dan moet je wel zeker weten dat de raketjes goed werken, anders ben je weg.”

Maanlander
Mooiste onderdeel van NSE is de hoek over de maanreizen. Er is een echt maanlandschap gemaakt, inclusief een replica van het ruimteschip Eagle, waarmee Armstrong en Aldrin als eerste mensen op de maan landden. Armstrong staat naast het ruimteschip, Aldrin daalt net de trap af. Levensecht. Space Expo is er trots op. Van der Lande: „Aldrin is hier zelf geweest. Hij zei dat het een heel goede replica is.”

Lang genoeg binnen geweest. Via de koffiehoek en de Spaceshop (waar allerhande ruimtevaartsnuisterijen worden verkocht) naar buiten. Daar wacht een groot springkussen in de vorm van een ruimteschip op de kinderen. De waterraketten vliegen je om de oren en wie wil, kan tot slot in de astronautentrainer plaatsnemen. In dat apparaat trainden de ruimtereizigers zich in het oriënteren in het luchtledige, waar onder niet onder en boven niet boven is. Een stevige, niet al te volle maag is vereist. Ik zweef huiswaarts.

Space Expo is geopend van dinsdag t/m zaterdag (tijdens de vakantie ook op maandag) van 10.00-17.00. Entree: Kinderen van 3 t/m 12 jaar ƒ 8,50 en daarboven ƒ 13,50.