Een vleugje Afrika in Portugal

Tractorsporen vormen een tijdelijk graffiti in het zand. In en tussen de op het strand getrokken schuiten liggen netten. Een visser knoopt een nieuw exemplaar. Handig haalt hij zijn mesje heen en weer. De draad klemt hij tussen de tanden. Aan het andere eind fungeert een roestig anker als tegenwicht. Een kind kijkt, plat op z'n buik liggend, de kunst vast af. Even later helpt de jongen een boot ter grootte van een flinke sloep kantelen. De eigenaar kan verder met verven.

Monte Gordo, gelegen in het zuiden van Portugal, op 3 kilometer van de Spaanse grens, moet het van het uitgestrekte strand hebben. Hotels en appartementen bepalen namelijk het gezicht van het plaatsje. Toch kan een wandeling door het oude deel van het stad verrassingen opleveren, zoals een vrouw die luid zingend voor het huis vis schoonmaakt. Haar man arriveert per fiets. Achterop heeft hij een emmer vol schelpen.

Hoogtepunt blijft hier het strandleven. Vissers observeren, zien hoe de zon wegzakt en de kalme branding van de Atlantische Oceaan binnenstroomt. Slenteren langs de grens tussen water en land is een weldaad.

Schoorsteen
De kuststrook van Portugals meest zuidelijke provincie valt in twee delen uiteen: de Rots- en de Zand-Algarve. Vormen indrukwekkende rotsformaties en kleine strandjes het visitekaartje van het eerste part, deel twee munt uit in uitgestrekte zandstranden en pittoreske vissersdorpjes. De Zand-Algarve is nog verstoken van een vloedstroom aan toeristen, al verknoeien steeds meer hotelcomplexen de horizon.

De straten van Olha˜o, een van de grootste vissersplaatsen, gonzen van het verkeer. Nauwe steegjes in de visserswijk Barretta geven het blik echter geen kans zich in de oudheid te boren. Achttiende-eeuwse inwoners kopieerden hier bij de bouw van hun onderkomen de kubusvormige huizen die ze in Afrika hadden gezien. Een kunstig gedecoreerde schoorsteen fungeerde als blikvanger. Barretta doorstond de tand des tijds. Achter de meest verveloze deuren in deze oude wijk blijkt zich nog leven af te spelen. Dat deze Portugezen niet rijk zijn, bewijzen eveneens de bejaarde vierwielers in de straten. Anders oogt de parochiekerk Igreja de Nossa Senhora do Rosário uit 1698. Het goud van het hoofdaltaar schittert de vrouwen die een gebed prevelen tegemoet. Voorvaders zetten de kerk eigenhandig neer.

In de haven dobberen tientallen felgekleurde bootjes. Mannen met tanige gezichten halen hun visgerei uit schuurtjes, sloffen met een roeispaan over de schouder naar de zee, waden door het water en varen weg. Op zoek naar inkomsten.

Fuseta is een kleine broer van Olha˜o. Ook deze stad bezit een stukje 'Afrika', een wijk met oude, kubusvormige huizen. De haven is sfeervol. Her en der slingert rommel. Een schipper sopt zijn bejaarde houten schuit.

Bloemenpracht
Zand en water hebben hun aantrekkingskracht. Wie zich tot het 'spelen' in deze zandbak aan de voet van de oceaan beperkt, mist veel. In het achterland strijden bloemenpracht, landleven en verlatenheid om de eer. Daar legt de stilte een arm op je schouder.

Castro Marim is een typisch Portugees dorpje. De huizen hebben kleine ramen en deuren. Gevels zijn wit, mintgroen, roze of zachtblauw geverfd. Soms sieren gekleurde tegels de buitenmuur. Romeinen, Moren en later de orde van de Christusridders streken lang geleden in Castro Marim neer. De twee heuvels in de voorheen belangrijke vestingstad kregen ieder hun kasteel. De resten imponeren door hun grootsheid.

De streek verrast door zijn bloemen. Halverwege maart kleuren ze het landschap in met donkerpaarse, gele en witte tinten. De kronkelende weg ontsluit vergezichten op ronde heuveltoppen en grillige rotsen. Soms manshoge cactussen vormen een fraaie decoratie. Af en toe laat de Río Guadiana, de grensrivier tussen Portugal en Spanje, zich zien.

Een boer met een gegroefd gelaat is aan het eggen. Een roestige muilkorf moet voorkomen dat de ezel zijn taak verzuimt.

Nadat we in Almada de Ouro gestrand zijn, komt een oude, in het zwart geklede vrouw op ons af. Druk pratend en gebarend wijst ze de weg. Het is kenmerkend voor de vriendelijkheid van de Portugezen. Gelukkig kent haar jongere buurvrouw een paar woorden Engels. Het bestaan in het dorp lijkt een idylle, maar is hard, vertelt ze.

Het leven speelt zich vooral op straat af. In de vroege avond hangen in Lanajevias vrouwen uit het raam. Bejaarde mannen bevolken de bankjes langs de straat. Een groep mannen en jongens oefent naast de taveerne een behendigheidsspel. Ze hebben een houten paaltje in de berm gepoot en proberen dat met een stalen schijf van een afstand van zo'n 25 meter omver te kegelen. Knap dat het sommigen lukt.

Verlatenheid
Vijgentuinen en amandelbomen omzomen de weg naar Alcoutim, een grensplaatsje langs de Río Guadiana. Onder het gebladerte klinkt rap en pinnig Portugees. Het lijkt in tegenspraak met de trage tred van veel landgenoten.

Spectaculair in de tocht over de N 124 door de binnenlanden van de Algarve. Hier proef je het pure Portugal. Hier heerst de verlatenheid. Een lange rechte weg voert door een ongerept en kleurrijk landschap, vol paarsgetinte bloemenvelden, akkers en bomenrijen.

Barrara markeert een verandering in het landschap. Het lijkt wel of een haan dat aan wil kondigen. Zijn gekraai draagt ver en mengt zich slechts met hondengeblaf. Voorbij het dorp krijgt de weg meer bochten. Slechts enkele auto's doorkruisen deze met jong en oud groen beboste heuvels. Na Cachopo drukken kurkeiken hun stempel op de streek. Bloemen laten het hier afweten. Het leven van de bergbewoners onttrekt zich aan de waarneming.

Met schroom duiken we aan het eind van de rit weer in de drukte van de kuststrook. Zon, zee en strand, en een moot vis op het bord vergoeden echter veel.

Informatie over de Algarve: Portugees Nationaal Verkeersbureau, Paul Gabriëlstraat 70, 5296 VG Den Haag, 070-3264371.