Betaald parkeren voor pakezels
Door J. Troost jr.
Het is vroeg in de morgen. In het kleine dorpje is het al een drukte van belang. De ezels worden bepakt. Mannen, vrouwen en zelfs kinderen maken zich klaar om naar de markt te gaan.
Het geitenkaasje wordt in de bladeren van de dwergpalm gewikkeld. De dadels worden zorgvuldig verpakt en gaan met de mintbladeren in een wat grotere mand. Moeder heeft nog wat kippeneieren in een korf gedaan en zo wordt alles op de ezel gepakt.
Hier en daar is al een ezeltje met fruit of graan onderweg. Allemaal gaan ze op weg naar de soek. Want vandaag is het marktdag, of op z'n Arabisch gezegd: soek. “Soek el tnine” wordt de soek genoemd, omdat de markt op maandag gehouden wordt.
Tjokvol
De happening vindt plaats in de plaats Sidi Smaïl. Vanuit de omgeving komen vele mensen toegestroomd naar de wat grotere plaats ergens op het achtergebleven platteland tussen de grote stad Marrakech en het Atlantische kustplaatsje Jorf Lasfar.
Hoe dichter bij Sidi Smaïl, hoe drukker het wordt. De bussen die over de hoofdwegen rijden, zitten tjokvol met mensen. Bovenop en achterin de bus liggen de spullen die verkocht moeten worden.
Ezelspad
Naast de rijweg is aan beide kanten van de weg een ezelspad. De boeren uit de wat verdergelegen gebieden komen hierover met hun bepakte ezels naar de soek toe. Zoals het hoort, loopt de man er naast en zit de vrouw er met twee benen naar één zijde op. Dat is werkelijk een koddig gezicht. Het kan ook bijna niet anders, je zou compleet door elkaar geschud worden als je er zoals bij een paard op gaat zitten.
Als we even later op de soek aankomen, is het er al een drukte van belang. De spullen voor de verkoop krijgen een mooi plaatsje. De ezels worden naar de parkeerplaats gebracht. Betaald parkeren voor ezels! Een prachtig gezicht om daar al die honderden dieren te zien staan, vaak met verzwaarde manden om de hals zodat ze niet weg kunnen lopen.
Handelen
Hier en daar staat ook een voor Marokkaanse begrippen moderne tractor. Uiteraard zal dat gemotoriseerde onding van zo'n rijke handelaar zijn. Die mensen komen vaak uit de stad om op het platteland zo goedkoop mogelijk allerlei gewassen te kopen en ze dan in de stad weer zo duur mogelijk aan een andere handelaar door te verkopen.
Nog steeds is het voor Nederlandse begrippen vroeg in de morgen. De activiteiten op de soek blijken om zeven uur in de ochtend al in volle gang te zijn. Samen met al die mensen van het nabijgelegen platteland schuiven we naar de ingang van de soek.
Belasting
De soek is meestal omgeven door een muur. Zo ook hier. Bij de ingang moeten de boeren die goederen bij zich hebben belasting betalen, want je mag niet zomaar iets te koop aanbieden. In wat meer achtergebleven gebieden gebeurt het nog wel eens dat deze belasting betaald wordt als de markt afgelopen is.
De arme plattelanders worden zo een beetje geholpen door het kleine beetje fruit, dadels, vijgen, eieren enzovoorts vrij te stellen van belasting. Maar al met al brengt deze belasting de gemeentelijke overheden toch aardig wat geld in het laatje.
Voetgangersfile
Dan gaan we nu de soek op. Het is er een wirwar van tenten en doeken die op de grond liggen en attributen die er voor door zouden moeten gaan. En... een drukte.
De eerste file in dit deel van Marokko is een ware voetgangersfile op de markt. Vrouwen in djellaba's (heel lange jurken) met natuurlijk een sluier om hun hoofd, maar ook mannen in lange gewaden. Al die mensen kopen en verkopen, gaan naar de tandarts of naar de aderlater.
We lopen mee en zien een aantal tenten staan waar alledaagse spullen verkocht worden, zoals textiel, plastic emmers en kruiden. Iets verderop zien we marktkooplui staan die met een versterker op batterijen hun waren aan de man brengen.
Kwakzalver
Weer wat verder zien we iets eigenaardigs. Ik kan het niet gelijk thuisbrengen. Het is een vrij grote tent. In het middelpunt staat een man in een kledingstuk dat op een witte jas lijkt.
Op een soort stoel zit een vrouw van naar schatting middelbare leeftijd. Ze heeft een klein koperen trechtertje op haar rechterschouder. Een rij bezoekers zit te wachten in een zogenoemde wachtkamer. In hun midden zit een schaap dat evenals de rest naar het hele gebeuren zit te kijken. Langzaam dringt tot me door dat dit wel eens een kwakzalver kan zijn.
Enig navragen leert me dat dit een rondreizende 'dokter' is. Hij neemt een belangrijke plaats in op de soek. Met z'n vreemde smeerseltjes en drankjes laat hij eigenlijk zien hoe slecht de gezondheid van de bevolking in dit gebied is.
Kunstgebit
Even verderop zien we de tandarts. Ook hij zit in een grote open tent. Ook daar zit een aantal mensen in de wachtkamer. Hier en daar ligt wat bloed op de grond.
Tanden worden niet netjes gevuld. Als je er pijn aan hebt, laat je de bewuste tand gewoon trekken. Het resultaat ligt voor de tent op de grote tafel, inclusief een drietal kunstgebitten. Stel dat je ineens al je tanden kwijtraakt. Als je geld genoeg hebt, kun je nog een kunstgebit uitzoeken. Degene die het beste past, verwisselt van eigenaar. De tandarts gaat net als de dokter elke dag naar een andere soek.
Traditionele ambachten
Aan de andere kant van de soek gekomen, zien we een overdekte plaats waar graan wordt verkocht en het slachthuisje, waar het schapen- en het geitenbloed rijkelijk stromen. Omdat de reuk niet zo aangenaam is, besluiten we snel verder te lopen.
Op weg naar de poort zien we zo'n beetje alle traditionele ambachten aan ons voorbij glijden. Wat een bijzondere ervaring is het om je zo helemaal opgenomen te voelen in een andere wereld die zoveel minder jachtig is als de onze.
Je loopt op een markt waar je zoveel traditionele ambachten ziet die in Nederland al lang niet meer bestaan, of het zou een stukje folklore moeten zijn. Hier in Marokko blijkt zo'n markt nog duidelijk een functie te hebben in de samenleving. Een bijzondere ervaring rijker lopen we de soek af.
