Weinig kans voor politieke exoten

Wie uit het hoofd alle politieke partijen kan opnoemen die meedoen aan de verkiezingen, mag zich beslist politiek betrokken noemen. Van alle partijen zijn er slechts een paar bijna volledig bekend. Een aantal kleinere in de Tweede Kamer vertegenwoordigde partijen geniet minder, maar toch relatief brede bekendheid. En dan komen de tien 'exoten', die zich afzetten tegen de grijze massa van de gevestigde politiek, maar nauwelijks aandacht krijgen.

De 'kleintjes' richten zich op de zwevende kiezer omdat zij nauwelijks een vaste aanhang hebben. Maar de strijd om die kiezersgroep wordt overschaduwd door het tweegevecht tussen VVD's Bolkestein en Kok van de PvdA. En als die twee de wapens even neerleggen, draaien de schijnwerpers niet richting exoten, maar naar de groten, De Hoop Scheffer (CDA), mevrouw Borst (D66) en soms ook Rosenmöller van GroenLinks. Weet de zwevende kiezer eigenlijk wel dat hij morgen ook op de Natuurwetpartij kan stemmen? Of op de communisten van de NCPN? Of op de Groenen, de Katholiek Politieke Partij of de Vrije Indische Partij?

Actie voor aandacht
Met een ludieke actie probeerde een aantal van de exoten de eenzijdige aandacht van de media te doorbreken en op zich te vestigen. Vertegenwoordigers van de Idealisten/Jij, de Nederlandse Middenstandpartij, Nederland Mobiel en het Kiezerscollectief probeerden het Haagse perscentrum Nieuwspoort te bezetten. De slecht voorbereide actie slaagde maar half en daarom betaalden de partijen gezamenlijk voor zaalhuur en belegden een persconferentie. Die was overigens snel afgelopen. De oorzaak? Gebrek aan belangstelling.

Iedere partij die meedoet aan de verkiezingen moet daarvoor 25.000 gulden betalen. Dat bedrag is terug te winnen, mits een zetel wordt gehaald. Het is onvermijdelijk dat een aantal van de negen partijen dat bedrag misloopt omdat ze niet genoeg stemmen winnen voor een zetel. Het is zelfs de vraag of er onder hen één is die het zal lukken.

Bestaansrecht
Het politieke klimaat lijkt gunstig, daar steeds meer kiezers zwevend zijn. Bovendien lijken kleine partijen aan populariteit te winnen. Illustratief voor ontwikkelingen was de (enorme) winst van de twee ouderenpartijen in de vorige kamerverkiezingen. Vanuit het niets stonden het Algemeen Ouderen Verbond (AOV) en de Unie 55+ ineens in de schijnwerpers met respectievelijk zes zetels en één zetel.

Het politieke optreden van de ouderenpartijen in de afgelopen vier jaar vormde echter geen visitekaartje voor de kleine partijen. Ten koste van constructieve politiek waren er machtsstrijd en intriges. Het werpt de vraag op in hoeverre partijen die zich zo exclusief op een bepaald belang voor een afgebakende groep richten, in dit geval de ouderen, bestaansrecht hebben.

Vanouds kenmerkt een politieke partij zich door een onderscheiden politiek gedachtegoed, een visie op hoe de samenleving er idealiter uit zou zien en daaruit voortkomend een verkiezingsprogramma om de maatschappij ook daadwerkelijk in die richting bij te sturen. Bij verschillende nieuwe partijen en ook de ouderenpartijen loopt het eerder precies andersom: er is een heet hangijzer waarover zich bepaalde groepen burgers boos maken, zij mobiliseren zich en zoeken vervolgens al of niet naar samenhang in hun gedachtegoed en schrijven een verkiezingsprogramma. Ze zouden als belangengroepering kunnen fungeren.

Nederland Mobiel is zo'n partij. Ten voeten uit. De auto verdient als heilige koe bescherming en daarmee basta, zo luidt het centrale thema. Nemen de gevestigde politieke partijen dat punt over, dan verdwijnt Nederland Mobiel weer, zo zei lijsttrekker T. Linssen in een interview met het Reformatorisch Dagblad. Maar zolang dat niet het geval is, doet zijn partij mee aan de verkiezingen.

Ook de Vrije Indische Partij is zo'n partij. Lijsttrekker R. O. Koop wil in de Tweede Kamer opkomen voor „alle Nederlanders, maar in het bijzonder voor de Indische gemeenschap”, zo liet hij weten. Binnen zijn partij verenigen zich oud-VVD'ers, oud-PvdA'ers en oud-PSP'ers en dat kan allemaal door de cultuur van de Indische gemeenschap, die communicatief zo goed is dat ook sociaal-economisch de uitersten het eens kunnen worden. En dat klinkt ongeloofwaardig.

De Nederlandse Middenstandpartij is zo'n partij. Het Nieuw Solidiar Ouderen Verbond van lijsttrekker Batenburg ook. Het Kiezerscollectief deels ook, het heeft niet eens een programma of eigen gedachtegoed. Net als de Idealisten/Jij maakt zij zich sterk voor een herleving van de democratie. De Idealisten presenteren daarbij apolitieke, onhaalbare idealen, het Kiezerscollectief wil als advocaat van belangengroepen optreden, zonder een eigen visie te laten tellen.

Andere orde
De Natuurwetpartij is van een andere orde. Lijsttrekker Uijen en de zijnen hebben een duidelijk uitgangspunt: transcedente meditatie is heilzaam voor de samenleving. Maar het gebrek zit hem bij de Natuurwetpartij precies aan de andere kant: het ontbreekt aan een programmatische visie die concreter wordt dan algemene opmerkingen.

Van alle nieuwelingen mogen alleen de Nieuwe Communistische Partij Nederland, de Groenen en de Katholiek Politieke Partij zich met recht een brede politieke partij noemen. Met de kanttekening dat de NCPN van lijsttrekker Modderman er erg veel moeite mee heeft om het communistische uitgangspunt te vertalen in een visie die een bijdrage kan leveren aan de Nederlande democratie. De Katholiek Politieke Partij moet afwachten of de groep rooms-katholieken die nog echt orthodox zijn in hun benadering van de politiek, groot genoeg is voor een zetel.

De kansen lijken eerder bij de Groenen te liggen, die bezig zijn met een sterke campagne en het juk van de onbekendheid redelijk van zich afgeschud lijken te hebben.