Brood en bommen

Humvees op de A6, de snelweg tussen Kaiserslautern en Saarbrücken. De Mercedes-, Opel- en BMW-bestuurders kijken niet meer op of om van de vervaarlijk uitziende lage militaire voertuigen. Kwestie van gewenning. Al sinds het einde van de Tweede Wereldoorlog zitten de Amerikanen hier in het zuidwesten van Duitsland. Maar nog nooit zo prominent en zwaarbewapend als nu. Amerika is in oorlog en dat zal de wereld weten.

De gecamoufleerde karretjes nemen afslag 13, richting Ramstein. Na een paar honderd meter is de westelijke ingang van de luchtmachtbasis. Betonblokken op de weg, soldaten met wapens in de aanslag bij de poort. Alle auto's en personen worden grondig gecheckt. De Amerikanen nemen geen enkel risico. Een tweede '11 september' is de allergrootste nachtmerrie.

Ramstein Air Base is de grootste Amerikaanse luchtmachtbasis in Europa. Het herbergt het hoofdkwartier van de Amerikaanse luchtstrijdkrachten in Europa, kortweg Usafe. Dat geeft leiding aan 35.000 militairen en beschikt over 225 vliegtuigen waaronder straaljagers, tankers en transportkisten. Mensen en materieel zijn verdeeld over zes bases in Europa: Lakenheath en Mildenhall in Engeland; Ramstein en Spangdahlem in Duitsland; Aviano in Italië, en Inçirlik in Turkije.

De enorm uitgestrekte basis Ramstein ligt keurig verstopt in de heuvelachtige bossen van Rijnland-Palts. Zeker in de herfst is de omgeving een lust voor het oog. Klaterende beekjes dwingen de bezoeker haast vanzelf om te onthaasten. Tot een aanzwellend geraas de stilte verstoort. Er komt een schaduw voor de zon. Een C-17 Globemaster III van de US Air Force daalt neer. Dat maakt iedereen een beetje zenuwachtig.

Stuntteam
Met twee groen-witte politieauto's komen ze aanscheuren, de werkende zwaailichten ontbreken er nog aan. Agenten, gekleed in een soort legeroverall, springen uit de auto's. „Was machen Sie hier?” zegt een van hen op blaffende toon zonder zich verder voor te stellen. Vliegtuigen kijken, niet meer en niet minder. „Ausweis bitte.”

Ramstein is bijna nooit in het nieuws. Misschien wel voor het laatst op 28 augustus 1988. Toen knalden tijdens een luchtshow drie vliegtuigen van het Italiaanse stuntteam Frecce Tricolori in de lucht tegen elkaar. Brandend stortten de wrakstukken ter aarde, boven op het samengepakte publiek. Naast de drie piloten kwamen er 67 mensen op de grond om het leven. Een monument met 69 namen en de vermelding van een ongeboren kindje staat tussen de bomen net buiten de vliegbasis.

Deze week zijn vanaf Ramstein dagelijks hulpvluchten met C-17's. De enorme transporttoestellen, afkomstig van Charleston Air Force Base in South-Carolina, zijn tijdelijk gestationeerd op Ramstein. In een missie van 22 uur vliegen de C-17's op en neer naar Afghanistan. Boven gebieden die in handen van de Taliban zijn, droppen de Globemasters voedselpakketten en medicijnen.

Het Air Mobility Command van de Amerikaanse luchtmacht beschikt over 120 van deze luchtreuzen. De 0006 met als bijnaam ”The Spirit of Berlin”, die net is binnengekomen, rolt op een paar honderd meter voorbij. Slechts een hek en een stuk grasveld scheiden het grijze gevaarte van deze plek in het bos.

Met welke auto ik ben en wanneer ik ben aangekomen, wil de agent dolgraag weten. Geen foto's maken, zegt zijn collega met een Heckler & Koch-machinepistool achteloos over de schouder. „Wat is de dikke bobbel in uw broekzak?” De nerveuze Duitser is gerustgesteld als het een brillenkoker blijkt te zijn.

De agenten tonen uitsluitend interesse in mijn aanwezigheid. Het oude mannetje met een fiets aan de hand laten ze ongemoeid. Achter het hek passeert een Humvee met een mitrailleur op het dak. Is het verboden om hier te staan? Geen antwoord. Patrouilleert de Duitse politie altijd in de bossen? „Het hele jaar door.” Intussen is er een derde auto bijgekomen. Even later meldt zich ook de Feldjäger, de Duitse marechaussee.

Zakjes
Brood en bommen uit de lucht, het klinkt wrang. Toch gebeurt het. Naast 500-pondsbommen, de zogenaamde bunkerbusters, en vernietigende Tomahawk-kruisraketten strooien de Amerikanen deze dagen ook hulpgoederen uit boven Afghanistan. ”Geschenk van de bevolking van de Verenigde Staten” staat er in het Engels te lezen op de knalgele zakjes.

Ieder zakje ”Humanitarian Daily Ration” bevat zes kleinere zakjes met eten voor één dag. Twee vegetarische maaltijden –het zijn tenslotte islamieten die de pakketten op hun dak krijgen– op basis van bonen en rijst. Verder brood, crackers, pindakaas en jam. „Eén pakket is genoeg voor één dag voor één persoon, maar moet wel worden aangevuld met water”, zegt kapitein Dana Whelan van de geneeskundige troepen. „De maaltijden kennen een goede mix van proteïnen, vitamines en mineralen.” En Amerikanen zouden geen Amerikanen zijn als ze er niet bij vertellen dat het pakket 2200 calorieën bevat.

Per vlucht dropt een C-17 Globemaster 17.500 pakketjes. Er gaan steeds twee C-17's op pad zodat er 35.000 zakjes per dag boven Afghanistan neerdalen. Boven het droppingsgebied wordt de druk in de cabine van de C-17 weggehaald en gaat de achterklep van het toestel open. De piloot trekt de neus van zijn toestel ongeveer 7 graden op. Via een rolbaan vallen de containers achter uit het vliegtuig. Eenmaal uit het toestel wordt een soort net losgetrokken en vallen de bundels in kleine pakjes uiteen.

De missie is niet zonder gevaar, zegt kolonel Bob Allardice. „Het is moeilijk en tegelijk uitdagend.” De C-17's vliegen duizenden kilometers van Ramstein naar Afghanistan, worden onderweg diverse keren bijgetankt en komen in het luchttheater net nadat de Amerikaanse gevechtsvliegtuigen zijn verdwenen. „Het vereist een intensieve planning, voorbereiding en coördinatie”, aldus Allardice.

Gebaar
De pakketten zijn drie jaar houdbaar. Het leger heeft er 2 miljoen klaarliggen voor verspreiding onder de Afghaanse bevolking. Eén pakketje kost 3,95 dollar (ongeveer tien gulden). Eén Tomahawk-kruisraket kost 1,5 miljoen. Daarvan werden er deze week honderden afgevuurd op Afghanistan.

De voedseldroppings vallen verkeerd bij de Novib. „Meer dan een gebaar is het niet”, zegt een woordvoerder. Verdeling op de grond vindt niet plaats. „Het hele spul wordt zo uit het vliegtuig gegooid. De fysiek sterkste mensen verzamelen het meest. Vrouwen en kinderen worden dan meestal de dupe.” Ook heeft de Novib kritiek op de inhoud van de gele zakjes. „Ik heb nog nooit een pot pindakaas gezien op een Afghaanse markt.”

Ook Petra Meyer van de Duitse tak van Artsen Zonder Grenzen is niet blij met de actie. „Het is vooral bedoeld om de goodwill van het Amerikaanse leger te promoten.” Een propagandamiddel van de Verenigde Staten om de wereld te overtuigen van de oorlog tegen de Taliban in Afghanistan, vindt Meyer. „Bovendien is het uit de lucht komen van voedsel niet zonder gevaar voor de bevolking. Wat te denken van mensen die in een mijnenveld naar de pakketjes gaan zoeken?”

Nog groter probleem vindt Artsen Zonder Grenzen de onheuse vermenging van militaire en humanitaire acties. „Wat heeft het voor zin om met de ene hand te schieten en met de andere voedsel en medicijnen uit te delen?” Het onderscheid tussen militair en hulpverlener valt op deze manier weg. „Hoe moeten de Afghanen in de toekomst weten of er in de hulpverlening niet een militaire strategie verborgen zit?”

Hart
Joyce –„liever geen achternaam”– rolt haar volgeladen winkelwagentje naar de auto. USA staat er in kleine letters op het nummerbord van de Mercedes. Haar man werkt op de basis. Een kindje is naar school, eentje bij haar op de arm. Joyce volgt alles wat er in haar thuisland gebeurt. Ze komt uit Californië maar heeft kennissen in New York. „Afschuwelijk die aanslagen. We zijn in ons hart geraakt.”

In Ramstein en het nabijgelegen Kaiserslautern wonen maar liefst 37.000 Amerikanen: 17.500 in dienst van het leger en 19.500 familieleden. Een complete gemeenschap op zich met tal van eigen voorzieningen. Op straat en in de winkels zijn de Amerikanen met gemak te onderscheiden van de autochtonen. De Amerikaanse krijgsmacht is met 7000 Duitsers in dienst de tweede grootste werkgever in de omgeving. De vliegbasis beslaat eenderde van de gemeentegrond van Ramstein.

Het assortiment van de SBK-Markt in hartje Ramstein is aangepast aan de grillen van de Amerikanen: tien soorten dressing voor de salade, marshmallows en Halloween-snoepjes. Autodealers in de regio teren bijna volledig op de belastingvrije aankopen van de Amerikanen.

Bang is Joyce niet. „Soms voel ik me niet op mijn gemak.” Sinds 11 september is de beveiliging van de basis verscherpt. Ook zijn er instructies hoe thuis, op school en in de winkel om te gaan met veiligheid. „Dan gaat het om gedrag, kleding en zaken waar je op moet letten.” Een woordvoerder van de basis Ramstein wil er niet verder op ingaan. Dat er geen halve maatregelen zijn genomen, is duidelijk. Bij een stukje bos in de buurt waar veel Amerikanen met hun kinderen komen spelen, houdt zich een zwaarbewapende marinier op.

Druk
Voor Duitsland gelden extra maatregelen omdat de vrees bestaat dat zich tientallen zogenaamde slapers in het land bevinden: terroristen die wachten op orders om in actie te komen. Sinds deze week helpt het Duitse leger bij de beveiliging van Amerikaanse instellingen en legerbases. De druk op de politie werd te zwaar.

Mijn paspoort is na drie kwartier nog niet terug. Er staan stempels in van een trip naar de Verenigde Arabische Emiraten, een visum voor Amerika en stickertjes van een vakantiereis naar Egypte. Dat maakt het verdacht. Er is veel contact met het hoofdkwartier.

Na wat overschrijfwerk komt het document terug. „Alles klar”, zegt de Duitse agent die me de rest van de middag gezelschap houdt. Op de basis, aan de andere kant van het hek, verschijnen plotseling twee Humvees. Mitrailleurs op ons gericht.