In de file voor de eclips

Als de zon op de 11e als een grote zwarte vlek met een snelheid van 2000 kilometer per uur over Europa scheert, zullen duizenden zogenaamde eclipstoeristen in haar 110 kilometer brede schaduwbaan staan. Met het hoofd omhoog en de ogen bedekt met een speciaal eclipsbrilletje. Op de centrale lijn zal de verduistering ruim 2 minuten duren, aan de randen slecht enkele seconden. Daarvoor zal gedurende een uur te zien zijn hoe de zonneschijf stukje bij beetje kleiner wordt doordat de nieuwe maan ervoor schuift.

Eclipscruise
Geïnteresseerden kunnen in principe op één dag zonder overnachting naar het eclipspad in het zuidoosten van België, Luxemburg en Noord-Frankrijk gaan. Met eigen vervoer, per bus of per vliegtuig. Reizen naar Zuidwest-Engeland wordt inmiddels afgeraden omdat veel Britten (de schattingen lopen uiteen van 1 tot 12 miljoen) in Cornwall op een kluitje gaan zitten om tegen tienen (lokale tijd) de zonsverduistering waar te nemen. De verkeerschaos zal enorm zijn en accommodatie in een vakantiecottage, bed & breakfast en op een camping kun je op je buik schrijven. Voor zo'n 4000 gulden is een vijfdaagse Eclipse Cruise te boeken („Sorry, inmiddels volgeboekt”), zodat je al dobberend op een luxejacht de verduistering bij Lands End kunt meemaken. Hoewel, een mooie lucht met één wolk op de verkeerde plaats en je hebt de laatste zonsverduistering van deze eeuw nog gemist. Ondertussen is het in Londen zo donker geworden dat straatlantaarns automatisch aangaan.

Boven het Kanaal raakt de maan om 12.16 uur voor het eerst de zonneschijf, waarna de zwarte zon haar schaduw over Cherbourg, Le Havre en Rouen werpt. Miljoenen Parijzenaars zullen 30 kilometer naar het noorden rijden om het schouwspel te zien. In Frankrijk houdt ”l'Eclipse totale du soleil” zich krap 20 minuten op; het zal zo'n 5000 steden en dorpen in duisternis hullen.

Piek aan boekingen
In champagnehoofdstad Reims en ”lichtstad” Metz is de zon respectievelijk 2,01 en 2,13 minuten weg. Het onlangs opgeknapte kasteel van Malbrouck in Manderen, vlak bij de Luxemburgse grens, is op de 11e ingericht als observatiepunt. In al deze plaatsen zal de zon tijdens het maximum vrij hoog staan (circa 52-53 graden), een aspect dat fotografen in het oog moeten houden.

De meeste hotels en vakantiehuisjes in de Franse zone zijn volgeboekt. Vakastronomen en amateur-sterrenkundigen reserveerden al jaren geleden onderdak. Wie met de tent of caravan komt, kan misschien ergens nog een plek vinden, hoopt Anne Tusveld van Maison de la France. „Desnoods overnacht je op een aire langs de autobaan.”

Canvas Holidays, aanbieder van compleet ingerichte bungalowtenten en stacaravans, richtte camping Pont l'Evêque in Normandië speciaal voor het indrukwekkende natuurverschijnsel in. Alle plaatsen zijn inmiddels bezet, zegt woordvoerster Astrid van Alphen. „De zonsverduistering heeft plaats in het hoogseizoen, wanneer er sowieso al een run op beschikbare accommodatie is.” Happy Home, dat in negen Europese landen vrijstaande villa's, chalets, boerderijtjes, maar ook authentieke watermolens, landhuizen en kastelen verhuurt, noteerde eveneens een „absolute piek” aan boekingen in Normandië en de Franse Ardennen. Directeur Onno Bult: „In het gehucht Stonne, zo'n 18 kilometer ten zuiden van Sedan, zijn bijvoorbeeld in die ene week alle kamers van ons kasteel Aux Huttes d'Ogny verhuurd. Dit 18e-eeuwse pand werd drie jaar geleden gerestaureerd en is straks een prachtige locatie om de eclips te bewonderen.” Happy Home (072-5279000) heeft nog wel voldoende accommodatie („ook voor grote gezinnen”) in andere kijkgebieden: de Belgische Ardennen, het Zwarte Woud en het Beierse Woud. „In Hongarije hebben we bovendien bungalows, chalets en landhuizen rond het Velencemeer, waar de verduistering 1 minuut en 35 seconden duurt. Veertien kilometer verderop is het fenomeen zelfs 43 seconden langer te zien.”

Geen-zon-bergtocht
Voor Nederlanders is het Zuid-Belgische Virton de dichtstbijzijnde plaats waar de eclips voor 100 procent is te aanschouwen. De maan blinddoekt daar de zon 1,47 minuten. De maximale duur op Belgisch grondgebied heeft het piepkleine plaatsje Torgny, op een steenworp van Virton: 1,58 minuten. Bij bewolking filmt een helikopter boven de wolken de verduistering en seint de beelden live door. Een bungalowpark en een camping in Vallée de Rabais, 2 kilometer verderop, regelen voor hun gasten op (7, 8, 9 en 10 augustus) een rondleiding in het Euro Space Center in Transinne.

Ten zuiden van de lijn Colpach-Grevenmacher wordt het groothertogdom Luxemburg in het duister gedompeld. Kenners vinden daar Dudelange met 113 seconden de geschiktste observatieplaats. Vervolgens is Duitsland aan de beurt. In en rond Stuttgart (met een verrekijkerstraat bij het Carl-Zeiss Planeterium) en München zal het eveneens dringen zijn. Een Concorde kan de verduistering boven dit deel van Duitsland overigens bijna een halfuur bijhouden. De Oostenrijkse stad Salzburg en de regio's Flachgau en Tennengau vallen binnen de totaliteitszone. Wenen, waar de zon voor 99 procent verduisterd is, ligt 40 kilometer ten noorden van het pad. De VVV's van Salzburgerland en Steiermark hebben de hele week allerlei activiteiten op stapel staan, waaronder een ”geen-zon-bergtocht”.

In Hongarije loopt de baan van Szombathely via Siófok naar Szeged. De totale verduistering beslaat het hele Balatonmeer en duurt daar 142 seconden. Boedapest is overigens de vierde Europese hoofdstad met een verduistering van 99 procent of meer. Wie op de bewuste woensdag het langst wil genieten van de totale verduistering, moet naar Roemenië. Het hoogtepunt van de verduistering ligt net ten zuidoosten van Rimnicu Vilcea. In Boekarest duurt de eclips 2 minuten en 23 seconden.

Survivalpakket
Geen tijd, gelegenheid of zin om de eclips van zo nabij mee te maken? In Nederland zie je nog altijd een ruim 90 procent verduisterde zon. Op dé dag zullen wellicht veel publiekssterrenwachten gesloten zijn omdat de (meestal vrijwillige) medewerkers naar de totaliteitszone zijn afgereisd. Maar voor die datum zullen er informatiebijeenkomsten gehouden worden, terwijl na de elfde ongetwijfeld ook presentaties (met verse beelden!) zullen worden gegeven (informatie: Vereniging voor Publiekssterrenwachten, 030-2321456). Het Eise Eisinga Planetarium in Franeker heeft deze zomer in ieder geval een themarondleiding met als titel ”De zon anders bekeken”.

In Space Expo in Noordwijk kun je –onder begeleiding van deskundigen– de verduistering gadeslaan en ook bij het Artis Planetarium in Amsterdam staan op de elfde enkele telescopen opgesteld. Tot en met die dag wordt de voorstelling ”Eclips” vertoond en is voor 7,95 gulden een speciaal ”Eclips-survival pakket” verkrijgbaar (ook te bestellen door 10,45 gulden over te maken op giro 2106 t.n.v. Artis Planetarium, Amsterdam, o.v.v. Eclips-survivalpakket). Daarin zitten onder meer een draaibare eclipskaart (om uit te zoeken waar de zon wordt verduisterd en hoe lang dat duurt) en een eclipsbril waarmee op een veilige manier naar de zon kan worden gekeken.

In Groningen zal maximaal 90 procent van de diameter van de zon schuilgaan achter de maan, in Amsterdam, Den Haag en Maastricht respectievelijk 93, 94 en zelfs 97 procent. Doorgewinterde astronomen trekken daar hun neus voor op. Die vinden het verschil tussen 97 en 100 procent een verschil van (bijna) dag en nacht.

Jacob Kuiper en Harry Otten geven in hun boek ”Zonsverduistering” (uitg. ANWB, Den Haag, 1999; ISBN 9018011576; 143 blz.; ƒ 24,95, inclusief eclipsbrilletje) veel informatie over de manier waarop de eclips zich in Europa zal voltrekken.