Wolkerken en zaakjes
van Albert Heijn

Op Beacon Hill, 312 meter boven zeeniveau, kan het onstuimig waaien. Dat George William, zesde graaf van Coventry, uitgerekend op deze plek een toren liet bouwen, had niets met strategisch inzicht te maken. Broadway Tower was een ”folly”, een nutteloos cadeautje voor zijn vrouw. Vanaf deze plek kon ze haar familiehuis in Worcestershire zien. Nog steeds is het fenomenale uitzicht voor de meeste bezoekers dé reden om de trap met 74 treden te beklimmen. Het 18e-eeuwse bouwsel staat op het een na hoogste punt van de Cotswolds. Bij helder weer zijn de contouren van Birmingham zichtbaar. Stratford-upon-Avon ligt de helft dichterbij.

Het rustieke landschap is net geen nationaal park, maar toch een van de tien ”area's of outstanding beauty” die het Verenigd Koninkrijk telt. De streek kent grasrijke hoogten (”wolds”), beboste heuvels en dalen en frisse stroompjes. Harmonieus in dit decor liggen verrukkelijke dorpjes. Bibury en Bourton-on-the-water zijn wereldberoemd en prijken regelmatig als ideale Engelse ”villages” op kalenders en ansichtkaarten.

The Romantic Road, vorig jaar gelanceerd, dringt echter dieper in de 'rollende' streek en brengt je in onbedorven plaatsjes die 's zomers nog niet vol geparkeerd zijn. De ”road” bestaat uit twee autoroutes: ”Een route voor vandaag” (75 mijl) en ”Een route voor morgen” (90 mijl). Startpunt is in beide gevallen Cheltenham Spa.

Uitlaatgassen
Vanuit de charmante bronnenbadplaats is het een wip naar Winchcombe. Net buiten het plaatsje ligt het 600 jaar oude Sudeley Castle. Om de toekomst van het historische monument veilig te stellen, runnen Lord en Lady Ashcombe het als een bedrijf. Ze waken ervoor dat de activiteiten het karakter van het gebouw niet aantasten. „We concentreren ons op culturele aspecten. Kunst, de tuinen, muziek en nijverheid.”

De formule blijkt succesvol. Bijna 100.000 toeristen komen elk jaar over de drempel. Tot verdriet van de lokale bevolking, die vreest dat de uitlaatgassen van auto's het zachte, honingkleurige Cotswolds-gesteente van hun huizen zal verpulveren. ”Winchcombe is at risk”, beweren pamfletten. Of de bezoekers zich daar druk om maken?

Feit is dat zowel de voormalige woning van koningin Katharine Parr als de negen omringende tuinen een plaatje zijn. De zesde vrouw van Henry VIII overleefde hem overigens en negeerde bovendien z'n laatste wens om samen begraven te worden in Windsor. Ze bleef gewoon bij Sudeley. Enkele ruïnes getuigen nog van de verwoestingen die Cromwells leger aanrichtte. Zelfs de brokstukken stralen echter op een zonnige dag schoonheid uit.

Wolkerken
Alle hoogtepunten langs de Romantic Route opsommen, is onbegonnen werk. Tuf op je gemak naar Blockley (kreeg als eerste elektriciteit op het eiland), Moreton-in-Marsh, Burford (waar neushoorns, apen, tijgers en andere exotische dieren rond een victoriaans landhuis lopen) en het winderige Stow-on-the-Wold. De onbeschut op een ”wold” liggende plaats is beroemd om zijn schapenmarkt.

De wolindustrie (of liever: de restanten daarvan) mag inderdaad niet onvermeld blijven. Zo herinnert de arbeid van de Martins, eigenaars van de Cotswold Woollen Weavers in Lechlade, aan de Middeleeuwen, toen inheemse schapen de basis voor een lucratieve wolhandel legden. De grote, vlaskleurige dieren stonden bekend als ”Cotswold Lions”. Uit die tijd dateren ook de soms imposante kerken, die vermogende wolhandelaren lieten bouwen. Die van Northleach kreeg zelfs de bijnaam ”kathedraal van de Cotswolds”.

In de voormalige gevangenis van dat plaatsje toont het Cotswolds Heritage Centre met een grote verzameling attributen het voorbije plattelandsleven. Leuk, al valt Keith Harding's World of Mechanical Music nog meer in de smaak bij kinderen. Het museumpje in de High Street zet de klok ook een poosje terug en doet elk jaar de mond van 30.000 bezoekers openvallen. Wanneer de antieke huiskamerdraaiorgels, muziekdoosjes en klokken op afroep een concert geven, is het publiek muisstil.

Grensgebied
Herefordshire en Shropshire zijn minder druk dan de Cotswolds, maar dankzij The Hidden Highway uitstekend bereikbaar. De nieuwe autoroute kronkelt door de Marches, het grensgebied van Engeland en Wales. „Tussen Chester en Ross-on-Wye leidt ze toeristen van de hoofdwegen af het prachtige landschap in”, vertelt Jacky Brookes van de Heart of England Tourist Board. „Het idee achter The Hidden Highway is het spectaculaire landschap, de interessante steden en de schattige dorpjes in de schijnwerper te zetten.”

Het traject is beduidend langer dan dat van The Romantic Road. Binnenkort komt er een gedetailleerde routebeschrijving uit, waarin ook andere routes –zoals The Black & White Village Trail, de Hop Trail en de Herefordshire Cider Route– gebundeld worden.

Appelwijn
Ruim de helft van de Britse cider komt uit Herefordshire. Wie het fijne over deze appelwijn wil weten, moet naar Hereford. In de kathedraal hangt niet alleen de ”mappa mundi” (een middeleeuwse wereldkaart), maar ligt ook de Wycliffite ”Cider” Bijbel aan de ketting. Het boekwerk uit de 15e eeuw dankt zijn naam aan een tekst in Lukas 1 over Johannes de Doper („Want hij zal groot zijn voor den Heere; noch wijn noch sterken drank zal hij drinken”), waar ”sterken drank” vertaald is met het woord ”sidir”.

Het Cider Museum & King Offa Distillery legt tot in de puntjes uit hoe 's lands oudste drank wordt gemaakt. De bedrijven, die bij elkaar ieder jaar 260 miljoen liter produceren, houden meestal (op afspraak) rondleidingen. Heb je 'geluk', dan tref het je bij Westons Cider in Ledbury John Howes. De bejaarde freelance gids (zelf een goede afnemer van het alcoholhoudende appelsap) trekt er zomaar een paar uur voor uit om zijn verhaal te vertellen. Het familiebedrijf uit 1880 maakt overigens van biologisch geteeld fruit een heerlijke 'groene' cider.

De Koffie Pot
In Hereford trekt ”De Koffie Pot” ongetwijfeld de aandacht van Nederlanders. Pal naast de koffieshop (die eveneens ”tea” serveert) liggen een delicatessenzaakje, een warme bakker en een banketbakker, een wijnhandel en een cadeauwinkel. Ze blijken eigendom te zijn van 'onze' Albert Heijn, die zich sinds zijn afscheid van het Ahold-supermarktconcern in Herefordshire op landgoed Puddleston Court terugtrok. De grootgrutter had blijkbaar nog centjes over en besloot met echtgenote Monique de omgeving van Bridge Street wat op te fleuren met pastelkleurige winkeltjes. Dr. Heijn zorgde bovendien voor vier eetgelegenheden en een luxe plek om te slapen: Castle House, met vijftien verschillende suites.

Herefordshire had behalve Betuwe van Engeland ook ”black-en-white country” kunnen heten. Nergens op het eiland is de sfeervolle vakwerkstijl uit de Tudor-periode zoveel toegepast én bewaard gebleven als daar. Ga maar kijken in Leominster (dat in augustus de enige jeugdherberg van het graafschap krijgt) of Pembridge. Hoe meer hout je ziet, hoe rijker de bewoners waren. De Japanners hebben in Tokio ook zo'n vakwerkdorpje nageaapt.

Babymammoet
Ludlow houdt de naam van Shropshire hoog. Het stratenplan dateert uit de Middeleeuwen en verder telt het stadje zeker veertig antiekzaakjes en tweedehands boekwinkeltjes. De parel is niet alleen een feest voor het oog, maar ook een gastronomisch Mekka voor lekkerbekken. Nergens buiten Londen flonkeren zoveel Michelin-sterren. Ludlow zit aan het hoofd van de tafel met Merchant House (één ster), Mr. Underhill's (één ster plus bib gourmand), Overton Grange Hotel (één ster) en Oak's (bib gourmand). Het oordeel van de inspecteur komt er op neer dat de chef-koks zeer smakelijke maaltijden voor een schappelijke prijs serveren. Een driegangenmenu van rond de 75 gulden blijkt niet uitzonderlijk.

Geologen likkebaarden ondertussen over de vele fossiele vondsten in de heuvelachtige streek. Sir Roderick Murchison bezorgde Shropshire op dat gebied een internationale reputatie. Rotsformaties en gesteenten uit twaalf geologische periodes komen er aan de oppervlakte. In 1986 stuitten wetenschappers zelfs op een gaaf skelet van een babymammoet.

Het nieuwe Shropshire Hills Discovery Centre, dat in april in het marktstadje Craven Arms de deuren opent, zal de bezoeker op een bijzondere manier tevens wijzen op de kwetsbaarheid van het gebied. 'Zwevend' in een heteluchtballon over het landschap.

Gegoten brug
Ironbridge, vlak bij de moderne agglomeratie Telford (met een enorm winkelcentrum), is ongetwijfeld de belangrijkste attractie van Shropshire. De overbrugging van de Severn, de langste rivier van Groot-Brittannië, staat als symbool van de Industriële Revolutie op de Wereldmonumentenlijst van Unesco. Naast de piramides van Egypte, de Borobudur in Indonesië en 'ons' voormalige Zuiderzee-eiland Schokland.

Abraham Darby I kwam in 1709 op het idee om ruw ijzer niet door houtskool, maar door steenkool te smelten. Hij en zijn collega's werden tot deze oplossing gedwongen: het Britse bos was zo'n beetje op. De ijzerindustrie was de bomen min of meer nagereisd tot in de bergen en zo ongemerkt te ver van de ijzerwinplaatsen verwijderd geraakt. Men zag zich zoetjesaan voor steeds hogere energie- en transportkosten geplaatst. Het gebruik van steenkool lag voor de hand, maar de zwarte delfstof bevatte zoveel zwavel dat alle ijzersoorten ervan te lijden hadden. Het lukte Darby I de kolen te zuiveren tot cokes. Daarmee zette hij een vliegwiel van uitvindingen in beweging.

Waar de Ironbridge is gegoten, blijft nog een raadsel. Op nieuwjaarsdag 1781 werd hij als 's werelds eerste gietijzeren brug in gebruik genomen. Het gevaarte maakt een ranke indruk. Vooral als je bedenkt welk een buitensporige hoeveelheid gietijzer erin is verwerkt: 384 ton. De brug moest de aandacht vestigen op de productie van dit materiaal. Het visitekaartje kostte 2649 pond, naar huidige maatstaven ruim 5 miljoen gulden. Er kwamen echter zoveel nieuwsgierigen op af, dat besloten werd om tol te heffen en een hotel te bouwen.

Nog altijd is Ironbridge een bedevaartsoord voor industrieel archeologen. De attracties die er nu op een kluitje liggen, kunnen echter zowel liefhebbers van industriële monumenten als vakantie vierende leken een dag zoet houden. Zonder hinder van rook en zwaveldamp. Willen ze voordelig(er) alle zeven musea bezoeken, dan doen ze er verstandig aan een kortingspas aan te schaffen.

Blists Hill spreekt een gezin met kinderen het meest aan. Het victoriaanse stadje is een openluchtmuseum. De burgers in de outfit van toen gaan gewoon door met hun business. Ze maken kaarsen, gieten ijzer, bakken brood en veteren korsetten. Het Coalbrookdale Museum of Iron toont aan de hand van maquettes, werkende modellen, foto's en gravures de ontwikkeling van de ijzerindustrie, terwijl de Tar Tunnel naar een natuurlijke teerbron leidt.

Broeder Cadfael
Onze reis eindigt in Shrewsbury, de geboorteplaats van Charles Darwin. De grondlegger van de evolutietheorie zit voor de bibliotheek, mijmerend op een voetstuk. Onwetend van het feit dat er een modern winkelcentrum naar hem is vernoemd.

Het publicitaire boegbeeld van Shropshires hoofdstad is Ellis Peters (pseudoniem voor Edith Pargeter, ý 1995), die in haar boeken Brother Cadfael tot leven bracht. De benedictijner monnik, als herbalist werkzaam in de Abdij van Petrus en Paulus, toog vanuit Shrewsbury regelmatig op speurderspad en is nu –mede dankzij een tv-verfilming– wereldberoemd. Op allerlei manieren kun je de geestelijke nalopen of -rijden.

Mijn kroost gaat vlak bij de abdij in zijn voetsporen. Met The Shrewsbury Quest doe je ze echt een lol. Gehuld in een monnikskap doet het jonge grut een sprong terug in de tijd. Ze belanden in de 12e eeuw, waar hen een hypermoderne (interactieve) speurtocht wacht. Met bijpassende geuren en geluiden. Ze ruiken koemest en horen fluitspel. Een broeder heet hen welkom en biedt zijn diensten aan bij het oplossen van leerzame raadseltjes, spelletjes, kalligraferen met een échte veer en kruiden determineren. Zoonlief, die een deksel van een ton oplicht, schrikt van het (mechanische) gerommel onderin. Ratten!

Informatie The Romantic Road: 0044-1242522878 (routegids: £ 3, ± ƒ 10); informatie The Hidden Highway: 0044-1432260621 of 0044-1588672676 (routegids: £ 3.99); informatie Hoverspeed: 076-5223912 (Oostende-Dover) of 076-5223399 (Calais-Dover).