Neêrlands hoogtepunt? In België!
Door G. Wolvers
VAALS – „Wat is hier leuk aan?” vraagt een dochter bij het zien van de blauwe peilstok. „Dit is het hoogste stukje van Nederland”, antwoordt de moeder. „Echt niet”, reageert een ander meisje. „Ik heb wel wat hogers gezien.” Ze heeft gelijk. Op de Vaalserberg is het een uren durende zoektocht waar nu het hoogste punt van Nederland ligt.
Over het hoogste punt van Limburg praat niemand op de Vaalserberg. Terecht. Wie denkt nog aan hoogste provinciepunten, in duinenrijen en op zandbergen waar nog geen mens van heeft gehoord? De Vaalserberg, dat is het hoogste punt van Néderland, drie keer zo hoog als het tweede provinciehoogtepunt, de lommerrijke Posbank in het schone Gelre. Iedereen weet dat. Hoewel... „Oh, is dit het hoogste punt?” klinkt het op de Vaalserberg.
Het Nederlandse hoogtepunt is echter on-Nederlands hoog. Wie heeft zich nooit afgevraagd hoe ons land in bezit kwam van die rare uitstulping die Limburg heet? Dat is te danken aan de stedendwinger, Frederik Hendrik. In één grote veldtocht veroverde hij in 1632 de steden aan de Maas tot aan Maastricht. Hij hechtte niet zo aan dit zuiden, getuige het feit dat hij tijdens de vredesonderhandelingen van Munster Maastricht nog wilde inruilen voor Antwerpen. In de maalstroom van Maastricht bleef Vaals vanaf 1661 Nederlands, zij het tot 1794 nog omringd door Oostenrijkers, Pruisen, Luikenaren en andere Belgen.
Viergrenzenweg
De Nederlandse weg bergopwaarts heet vreemd genoeg niet Drie- maar Viergrenzenweg. Ook dat heeft zijn oorsprong in de geschiedenis. Na de Franse tijd kreeg Nederland België. Ons land kon het echter met buurman Pruisen niet eens worden over het stukje Moresnet, vlak onder Vaals, waar het waardevolle zinkerts werd gedolven. Reden voor een onafhankelijk protectoraat, dat werd bestuurd door één Nederlandse en één Pruisische gouverneur. De vier grenzen kwam bijeen op de Vaalserberg. Deze situatie duurde van 1821 tot 1918, toen het geallieerde België oorlogscompensatie kreeg met onder meer dit kleine stukje niemandsland. Nederland behield echter, op de tijd van de Belgische Opstand van 1830-1839 na, in het zuiden zijn uitloper van de Belgische Ardennen, zo'n 320 meter hoog: de Vaalserberg.
Hoe hoog is die berg nu echt? Bij de kenmerkende drie paaltjes op het Nederlandse deel van de Vaalserberg ligt een driehoekige steen. De steen ligt volgens eigen zeggen op 322,5 meter boven „Amsterdamsch Peil.” De berg moet echter zijn ingezakt. Volgens het ANWB-bordje op het echte hoogste punt staat dat de bovenkant van die steen op 321,4 meter boven Normaal Amsterdams Peil (NAP) ligt en dat dit gedenkteken „voornamelijk een symbolische waarde heeft.”
Niet hoog genoeg
Nee, dan het echte hoogste punt. Nederland doet zijn uiterste best hoog te lijken. De 321 meter was nog niet hoog genoeg. Kruiwagens vol grond werden in de jaren '70 naar één punt gebracht. Naar het heet voor herinrichting van de berg. In werkelijkheid om nog iets hoger te lijken. Zo ontstond een kunstmatig hoopje op 323 meter boven NAP. Maar ook dat is relatief. De peilstok staat in een betonnen bak van 75 centimeter diep. „Papa, er ligt twintig centimeter rommel in”, zegt een jongetje. Verwarring alom dus.
Veel toeristen sjokken het –keurig onderhouden– grondbultje voorbij, op weg naar de Belgische frieten en het Drielandenpunt. Een enkeling 'beklimt' wel de top, om zich daarna in de rest van de omgeving te verliezen. In de drie ijzeren bloembakken en de drie verschoten nationale vlaggen op het pleintje. In de oude souvenirwinkel op Belgisch grondgebied of in de moderne terrasjes die als paddestoelen uit de Nederlandse bosgrond zijn geschoten.
Het echte, natuurlijke hoogtepunt is daarmee nog niet gevonden. Volgens de nationale toeristenbond ligt dat op 100 meter afstand van het kunstmatige hoopje, in de grootste (driekantige) doolhof van Europa, op 322,4 meter hoogte. Na anderhalf uur zoeken is het veronderstelde hoogtepunt, het pleintje in het midden bereikt. „Zo dichtbij en toch zo ver weg”, verzucht een bezoeker die voor het ijzeren hek staat te smachten naar een ijsje, maar nog een lange weg te gaan heeft.
Het doet allemaal wat kunstmatig aan, dat Nederlandse hoogtepunt. „Nederland, mijn heerlijk land” is vooral een vlak land, waar brede rivieren traag door oneindig laagland gaan. Met zo hier en daar een zand- of lösshoopje. Om bij het echte hoogste punt op de Vaalserberg te komen, moet je de nieuwe, dure uitzichttoren op. En die ligt in België.
Hoogtepunten in het landschap van de lage landen. We trekken van provincietop naar provincietop. Steeds een stukje hoger. Van Flevoland met 8,3 meter boven NAP als hoogste punt, tot Limburg met 322 meter.
