Een genoeglijke zit op de grens

Veel fietsers passeren hier de grens. De meesten stappen even af om de bank te beproeven of om de fraaie oude grenspaal te bestuderen. N° 191 meldt de ene kant, 1834 zegt de andere zijde, gescheiden door de Nederlandse en de Belgische leeuw.

Een Belgische fietser weet er meer van. „Vroeger lag het hoogste punt veel verderop. Tot 1818 liep de grens hier heel anders. Luyksgestel was toen een soort Belgische enclave binnen Nederland, zoals Baarle-Hertog nu nog steeds is en Lommel –hier net over de grens– was Nederlands. Maar de gebieden zijn uiteindelijk uitgeruild. Daar waren heel wat hectares mee gemoeid, tot aan Bocholt toe.”

Nederland kreeg er zo een welvarend dorp bij. De inwoners van Luyksgestel hebben eeuwenlang een goede boterham verdiend met de handel in koper. De zogenaamde Koperteuten verkochten hun producten tot in Denemarken toe.

De grondruil gaf helderheid voor de Kempenaren én voor de grenswachten, want die hadden hier veel werk te doen: de smokkel tierde welig. Ook in later tijd was het wel eens heet rond de grenspaal. „Kijk maar”, licht de Belg toe, wijzend op twee kogelputten aan de zijkant van de paal. „Vooral in het donker zagen soldaten dit soort palen aan voor het silhouet van een persoon.” Blijkbaar klonken er recent ook nog schoten in het Venakkerbos. Het bordje ”Jagen verboden” zegt genoeg. Maar gaat het nu om jagers of om stropers?

De praatgrage Belg en zijn medepeddelaars trekken weer verder over het geasfalteerde fietspad. Stilte alom. Alleen de boomtoppen ruisen. Het geluid lijkt veel op dat van een snelweg vanuit de verte. Als een van de dennen kreunt, is er weinig overeenkomst meer met het zoeven van auto's. De lange zandpaden zijn verlaten. „Je kunt daar uren wandelen zonder iemand tegen te komen”, had een VVV'er gezegd. Inderdaad.

Stilte, zelfs in het zeer sobere bungalowparkje dat vlak bij de Brabantse hoogte ligt. Veel van de armetierige huisjes staan op deze dag in het hoogseizoen, 'gewoon' leeg. Vreemd. Of toch niet, want in de leegte en stilte van dit bos kan zelfs de meest egocentrische persoon zich eenzaam voelen. Het huisje van de buren staat op zo'n afstand dat het in veel gevallen niet eens te zien is.

Wielewaal
Stilte, ook in de natuur. De vogels houden zich gedeisd of trekken zich terug zodra een vreemde indringer hun territorium betreedt. Toch flitst plotseling een gelige vogel tussen de bomen weg. Een wielewaal? Eigenlijk kan dat niet, want die houdt niet zo van naaldbossen op oude zandverstuivingen. De gele vogel, met zwarte vleugels kiest voor oude loofbossen, oude boomgaarden en parken.

Ook stilte op de Blekerheide die aan de Belgische zijde net over de grens ligt. Alhoewel, heide? De vlakte is aan het vergrassen. Nog even, en de eerste bomen schieten wortel en de Blekerheide is geen heide meer. Bijzondere vogels laten zich er niet zien. Ze zijn gevlogen. Zeker op vakantie.

Vakantiestemming heerst er ook aan het Kanaal van Herentals naar Bocholt, dat aan de zuidkant aan het heidegebied grenst. Er passeren jachtjes en fietsers.

20.000 kruizen
Aan de overzijde van het kanaal ligt een klein graf met bloemen. Van wie? Een misdrijf, een ongeluk, een geliefd huisdier? Een brug over het kanaal is er niet, dus die vraag blijft onbeantwoord. Het is niet het enige bijzondere graf in de Belgische gemeente Lommel. Bij de plaats ligt ook een enorme Duitse begraafplaats. Bijna 20.000 kruizen strak in het gelid. Graven van 39.091 Duitse soldaten. Ruim 6000 naambordjes op de grafkruizen komen niet verder dan ”Ein deutscher Soldat”. Vanuit heel België zijn ze na de Tweede Wereldoorlog naar Lommel gebracht. „Onnodige offers”, schrijft een Duitse bezoeker in het gastenboek.