„Hier wonen alleen maar ratten”

Top? Waar dan?, zal een Zwitser zich afvragen. Toch gaat er in Groningen niets boven de Hasseberg, een zandhoogte bij Sellingen, oostelijk van Stadskanaal. „Zelfs de top van de Martinitoren is lager”, weet een mevrouw uit de buurt.

Hassebérg, tja. Voordat je het besef krijgt goed en wel begonnen te zijn aan de klim van Groningen, gaat de weg alweer neerwaarts. „'t Is hier niet echt de Mount Everest”, stelt een fietser vast. Gronings top ligt 14,2 meter boven NAP.

Het gebied pal aan de Duitse grens roept gedachten op aan smokkelaars en commiezen uit vervlogen tijden. Komt het door de eigenaardige stilte, deze doordeweekse namiddag? Is het de uitkijkpost in het glooiende land, ginds? Ligt het aan het klimmetje over een houten hek – bedoeld om toegang te krijgen tot het natuurreservaat?

Rond de Hasseberg vliegen meer dan veertig vogelsoorten rond. Zelfs stadse lieden die ieder gevleugeld gedierte prompt voor een drijfsijs aanzien, kunnen weten dat in het 5 hectare grote reservaat onder meer het paapje, de grauwe klavier en de geelgors broeden. Staat op het informatiebord aan de weg.

Tussen struikgewas en geboomte lijken nu louter grazende paarden en rondscharrelende schapen voor enig leven te zorgen.

Groene laarzen
Toch niet. Even later brengt Jourchim Morgenstern in zijn zonovergoten tuin de grasmaaimachine tot zwijgen. De gemoedelijke, oudere Duitser bewoont sinds jaar en dag een van de weinige huizen op de Hasseberg.

Hij is een „tevreden man”, jaagt op konijnen, houdt van het landschap, is er nog niet aan toe gekomen om al het geschreven materiaal over de Hasseberg te bundelen in een boekwerk. Er valt veel te vertellen over deze stille streek, zegt Morgenstern – groene laarzen, groene jas. Rondleidinkje dus.

De tocht voert langs een smal pad. Prikkeldraad rechts ervan vormt de grens tussen Nederland en Duitsland. Bij afgravingen in 1992 zijn in het gebied sporen van vuurplaten uit vroeger eeuwen gevonden. In de Tweede Wereldoorlog liet de bezetter dwangarbeiders aan de Duitse zijde van de Hasseberg sloten graven.

Griezelaars moeten watertanden op Groningens hoogste punt, vooral tijdens een stormachtige nacht. Halfverscholen achter de bomen, vanaf de weg niet goed zichtbaar, ligt een huis met daarboven een donkergeverfde uitkijkpost.

Bierfles
Huis is een groot woord. Hoofdschuddend sloft Morgenstern naar binnen. In de vensterbank staat een lege, lompe bierfles. Voorheen bivakkeerde in de woning een groep asielzoekers. Met hun vertrek verdween alle allure.

Kassa voor klagende Hollanders. Hier hoef je niet te muggenziften over scheefhangende schilderijtjes. In dit bouwsel, ooit douanepost, is niks heel gelaten. Kale, afgebladderde muren, onvaste grond, lekke pijpen. De trap naar de uitkijkpost is dichtgemetseld. „Hier wonen alleen nog maar ratten”, mompelt Morgenstern.

Heksje
Bij Gronings hoogste punt hoort een sterk verhaal, moet een heldere geest ooit hebben gedacht. Dat bestaat. De legende van Heksje Hasje. In Sellingen, het dorp vlak bij de Hasseberg, is het mens-op-bezemsteel op diverse plaatsen te bewonderen.

Heksje Hasje stookte op de Hasseberg vuurtjes die 's nachts dienst deden als baken voor verdwaalde vreemdelingen in het gevaarlijke moeras.

Als het beste mens sommige types echter niet zag zitten, was ze niet te beroerd om het fikje na verloop van tijd te doven. Zegt het verhaal.

Wie weet liepen tijdens Hasjes aanzwellende hoongelach zelfs de ratten de rillingen over de rug.