Elftal van achtduizend Romario's
Door C. Admiraal
De anders zo vindingrijke Brazilianen zijn minder avontuurlijk wanneer zij een naam zoeken voor hun kinderen. „Jongetjes hangt meestal de naam José –eenvoudig afgekort tot Zé– boven het hoofd terwijl meisjes veroordeeld lijken tot María. Die regel is zeker van toepassing op de wat minder fortuinlijke gezinnen. In huishoudens van een hoger welvaartsniveau willen de ouders nog wel eens experimenteren, waarbij de laatste tijd vooral Engelse namen als John, Mike en Margie favoriet zijn”, vertelt Evandra Necochea van de burgerlijke stand in het stadje Sorocaba, even ten westen van de industriemetropool São Paulo.
Een studie naar naamgeving uit 1996 concludeerde dat bijna 37 procent van alle Braziliaanse vrouwen is vernoemd naar de bijbelse María. Deze voornaam wordt in negen van de tien gevallen gegeven in combinatie met andere namen. „In tegenstelling tot noordelijke landen nemen Braziliaanse ouders zelden genoegen met één enkele naam voor hun kroost. Twee voornamen is wel het minste, terwijl drie de norm is”, zo weet antropologe Teresa Vasconcellos van de Universiteit van São Paulo, die de studie uitvoerde in opdracht van het Persoonsgegevens Instituut van de federale overheid in Brasilia, dat wilde weten in hoeverre het bestaan van identieke namen een probleem is.
Gevangen
„Wel, de vindingen waren opzienbarend. Er zijn 12.883 Brazilianen met de naam José dos Santos en 9365 mensen die zich José da Silva mogen noemen. Tijdens het onderzoek kwamen wij erachter dat zeker tweehonderd mensen gevangen zitten omdat een naamgenoot iets op zijn kerfstok heeft. Alleen al bij de justitie van de deelstaat São Paulo lopen er 522 processen van mensen die het slachtoffer zijn van een veelvoorkomende naam en nu de rechter moeten overtuigen van hun onschuld. Het hebben van een heel gewone naam als bijvoorbeeld Francisco do Nascimento –met Chico als steevaste roepnaam– kan de drager een hoop last bezorgen”, aldus Teresa Vasconcellos.
Op de zesde verdieping van het beroemde Copán-flatgebouw in hartje São Paulo, een door architect Oscar Niemeyer ontworpen, golfvormige woonkolos, woont een van Braziliës 12.883 José da Silva's. „Het is heus niet makkelijk met een naam als de mijne”, verzucht de 47-jarige automonteur in zijn kleine appartement. „Mensen denken vaak dat ik hun een loer draai wanneer ze mijn identiteitskaart zien. Mijn naam roept achterdocht op, omdat haast elke boef, schurk of oplichter zichzelf José da Silva noemt. Ik heb dan ook altijd twee of drie identiteitsbewijzen op zak om eventuele twijfels weg te nemen. Je raakt er natuurlijk aan gewend, maar de flauwe grapjes die ik haast dagelijks moet aanhoren hangen me ondertussen wel de keel uit”, vertelt Zé.
De pogingen van de monteur om zijn naam te wijzigen of er althans een extra voornaam aan toe te voegen, mislukten. Na een bureaucratische lijdensweg te hebben afgelegd stootte de monteur op de onwil van een districtsrechter. „Ik heb zeker dertig documenten verzameld om te bewijzen dat mijn verleden echt vlekkeloos is en niemand enig nadeel zou ondervinden van mijn naamswijziging. Maar het mocht allemaal niet baten en de rechter had binnen een halve minuut zijn afwijzende beslissing al genomen”, vervolgt José da Silva, die daarbij nogal beteuterd kijkt.
Achtduizend Romario's
Wanneer Braziliaanse ouders besluiten van het namenpatroon af te wijken, gebeuren er soms rare dingen. Neem de trotse vader Arton Mendes, een 24-jarige bewakingsbeambte in het koloniale stadje Petrópolis nabij Rio de Janeiro. Arton raakte zo verrukt van een optreden van de Britse popgroep Rolling Stones, dat hij z'n pasgeboren zoontje prompt op het gemeentehuis liet inschrijven als Mick Jagger Mendes. Alleen was de spelling van de naam van de zanger hem ontgaan en ook de ambtenaar van de burgelijke stand wist niet beter. Het ludieke gevolg: Artons zoontje gaat nu als Mic Chaguer Mendes door het leven.
Vanzelfsprekend ontleent menig jong echtpaar inspiratie voor het vinden van een passende naam aan 's lands nationale voetbalelftal – de trots van elke rechtgeaarde Braziliaan, hoewel de ontknoping van het WK in Frankrijk eerder deze zomer deze gevoelens diep krenkte. Volgens antropologe Teresa Vasconcellos lopen er in Brazilië ten minste achtduizend Romario's rond. „Deze speler had een vrij ongebruikelijke naam, maar dat is niet langer zo. Ook Ronaldo, César en Claudio zijn al enkele jaren razend populair. Gelukkig hebben de tegenwoordige voetballers redelijk normale namen. Medio jaren tachtig dook ineens de naam Socrates op in de registers van de burgerlijke stand, vanwege een toen bekende speler”, aldus de onderzoekster.
Voor iets meer creatieve meisjesnamen kijken de meeste Brazilianen naar de televisie. Malu, Rosangela, Angelica, Maité en Cristina zijn enkele van de namen ontleend aan bekende actrices en presentatrices die momenteel beroemd zijn. Het ministerie van justitie greep evenwel in toen bleek dat een groeiend aantal ouders hun dochtertje met de artiestennaam Xuxa het leven wilden insturen. Xuxa is het idool van jong Brazilië: een hoogblonde jongedame die een dagelijks kinderprogramma presenteert. „Xuxa is een rare naam en een modeverschijnsel. Het kan natuurlijk niet zo zijn dat straks de helft van onze vrouwelijke bevolking een dergelijk dwaze naam heeft”, zo oordeelt directeur Walter Sampaio van het Persoonsgegevens Instituut. De topambtenaar liet een bindend administratief besluit publiceren dat de burgerlijke stand verbiedt geboortebewijzen uit te schrijven onder de naam Xuxa.
Welstand
Volgens Teresa Vasconcellos bestaat er een hechte relatie tussen de soort naam die Braziliaanse kinderen krijgen en de welstand –of het gebrek daaraan– waarin zij het levenslicht zien. „Traditionele namen en modenamen komen hoofdzakelijk voor in de wat minder bevoorrechte lagen van de bevolking. Hier grijpen de mensen vaak terug op de degelijke namen van hun ouders of grootouders, wat resulteert in solide namen als Maréa, José, Magdalena, João, Sandra en Guilhermo”, meldt de antropologe, die benadrukt dat wanneer deze mensen iets anders voor hun kinderen willen, zij meestal direct terechtkomen bij voetballers of televisiepersoonlijkheden.
Maar in meer welgestelde kringen is men veelal wars van traditionele namen. „Het vernoemen van een kind naar een bekende Braziliaan is hier volstrekt onaanvaardbaar. Dus grijpt men in deze laag van de bevolking steeds vaker naar importnamen als François, Julia, William, Edith, Stephen, Lisa en John. Het is soms echt verbazingwekkend te ontdekken wat er zoal schuilt in een naam. Eigenlijk bij toeval hebben wij ontdekt dat de geboorteregisters van de burgerlijke stand een bijzonder waardevolle bron zijn om de gedachten, ambities en stille dromen van een hele natie in kaart te brengen”, aldus Teresa Vasconcellos, die haar eigen naam omschrijft als „heel normaal, maar gelukkig net niet te gewoontjes”.
