Dossier MKZ April 2001

Verdere verscherping maatregelen
ter voorkoming veeziekte

RIJSWIJK – Ruim een maand nadat in het Britse Essex gevallen van mond- en klauwzeer (MKZ) werden vastgesteld, is de ziekte ook in Nederland uitgebroken. Hieronder een chronologie van de belangrijkste ontwikkelingen in Nederland sinds de ziekte de kop opstak.

20 februari : In de Engelse graafschap Essex wordt in een slachthuis voor het eerst MKZ ontdekt bij een varken.

21 februari : De Europese Commissie verbiedt import van dieren uit Verenigd Koninkrijk.

22 februari : Minister Brinkhorst stelt vervoersverbod in van dieren die voor 24 januari uit Groot–Brittannië zijn ingevoerd. Veemarkten voor evenhoevigen worden verboden. Ook natuurgebieden gaan voor publiek dicht.

23 februari: In alle stilte begint het ministerie van Landbouw met het ruimen van elf bedrijven met evenhoevigen. Ruim 4000 varkens, herten en schapen worden gedood en vernietigd.

26 februari : Het ministerie van Landbouw stelt een vervoersverbod in voor schapen en geiten.

1 maart: In het bloed van de dieren van 'verdachte' bedrijven zijn geen sporen van mond- en klauwzeer gevonden. Toch worden de maatregelen verder aangescherpt.

4 maart : In Overijssel worden twee schapenbedrijven preventief geruimd. Circa negenhonderd schapen worden gedood. Bloedmonsters worden onderzocht.

7 maart : Minister Brinkhorst verbiedt alle manifestaties met vee. Dit geldt naast veemarkten ook voor paardenraces, concours hippique en dierenshows.

12 maart : De gevreesde veeziekte duikt op in Frankrijk. Zes koeien op een boerderij in het departement Mayenne hebben het virus.

13 maart: Minister Brinkhorst kondigt met onmiddellijke ingang een vervoersverbod af voor runderen, geiten, varkens en andere evenhoevige dieren. Slachterijen komen in enkele dagen zonder vlees te zitten en moeten werknemers naar huis sturen.

14 maart : LTO Nederland laat weten dat onder strikte voorwaarden en alleen na toestemming van de Rijksdienst voor Vee en Vlees (RVV) overvolle schaapsbedrijven een deel van hun kudde mogen verplaatsen. Het ministerie van Landbouw laat drie of vier boerderijen met schapen uit Frankrijk ontruimen.

15 maart : Veehouderijen met beesten uit Frankrijk, mogen met onmiddellijke ingang geen vee, vlees, sperma, embryo's en eicellen van hun bedrijf afvoeren. Ook mogen ze hun mest niet meer over het land uitrijden.

16 maart : Brinkhorst verzet zich tegen importstop van Frans vlees, zoals de Tweede Kamer vraagt. Wel laat hij 1200 dieren ruimen op vier boerderijen en vervroegt hij het importverbod op Argentijns vlees. Onderzoek bij 51 bedrijven die recent vee uit Frankrijk importeerden, levert geen klinische verschijnselen van de ziekte op.

18 maart: Enkele geiten op een boerderij in het Gelderse Oene vertonen verschijnselen van MKZ. De boerderij wordt preventief geruimd. Het bloed van de dieren wordt nader onderzocht. Het ministerie van Landbouw versoepelt het vervoersverbod. Vanaf middernacht in de nacht van zondag op maandag mag vee weer worden vervoerd naar het slachthuis, die vanaf 6.00 uur weer mogen draaien. Alleen rond Oene blijft het van kracht. Ook het verbod om evenhoevige dieren op een plaats samen te brengen wordt gehandhaafd.

19 maart : Brinkhorst pleit in Brussel voor vaccinaties tegen MKZ. Alleen zijn collega's uit België en Luxemburg steunen hem.

20 maart : Een zogenoemde 'snelle' test levert „ernstige verdenking” van MKZ op bij vier gecontroleerde dieren in Oene en vijf dieren op een Brabantse slachterij. De definitieve uitslag van de officiële test moet nog komen. Een bedrijf uit Oosterwolde, dat met de bewuste boerderij in contact stond, wordt preventief geruimd. Brinkhorst stelt opnieuw een verscherpt vervoersverbod in.

20 maart : Bij vier runderen in Olst wordt mond- en klauwzeer vastgesteld. Het is het eerste geval in Nederland sinds 1984. In een straal van een kilometer rond het bedrijf wordt alle vee gevaccineerd.

21 maart: Bij vier runderen in Olst wordt mond- en klauwzeer vastgesteld. Het is het eerste geval in Nederland sinds 1984. 's Avonds laat komt er een tweede geval in Welsum bij. In een straal van een kilometer rond de getroffen bedrijven worden de komende dagen in totaal 18.000 stuks vee preventief gedood. Door uitbreiding vervoersverbod mag ook melk niet meer worden opgehaald. In Groot-Brittannië zijn inmiddels 411 mkz-uitbraken.

22 maart: De Europese Commissie ontkent dat zij druk uitoefent op Nederland om massaal dieren te verbranden die zijn afgemaakt wegens mond– en klauwzeer. Zij wil wel dat de dieren zo snel mogelijk worden vernietigd.

23 maart: De Europese Commissie en Nederland blijven het oneens over noodentingen. Ook in Ierland breekt mond- en klauwzeer uit, in Nederland doen de geruchten de ronde dat meer bedrijven besmet zijn. Brinkhorst staat het ophalen van melk weer toe, kippenslachterijen heropenen, veevoer mag weer bezorgd. Het Verenigd Koninkrijk telt het 500e geval van mkz, Frankrijk het tweede.

24 maart: Het ontstaan van brandstapels wordt voorkomen, doordat de EU instemt met beperkte noodvaccinatie door Nederland. Vierde geval van mkz vastgesteld in Nijbroek, vlakbij Oene.

25 maart: Vijfde geval ontdekt in Oene.

26 maart: In Nederland groeit het verzet tegen het vernietigen van gezond vee. Negen bedrijven zijn verdacht.

27 maart: De mkz-epidemie woedt onverminderd voort. Opnieuw zijn twee bedrijven verdacht van mond– en klauwzeer. Het gaat om een bedrijf in Kootwijkerbroek en om een bedrijf in Vaassen Hiermee komt het totaal aantal verdenkingen op elf.

28 maart: Premier Kok en minister Brinkhorst bezoeken de getroffen gebieden. Kok spreekt van een „rampsituatie van nationaal belang.” Zesde en zevende geval ontdekt in Tongeren en Terwolde. LTO raakt bezorgd over voortdurende uitbraken.

29 maart: Nog drie gevallen erbij, waarvan twee in Oosterwolde. Schrikbarend is dat mkz zich uitbreidt naar Kootwijkerbroek, waar 70.000 dieren moeten worden geruimd. De hele Veluwe wordt afgezet.

30 maart: Elfde geval vastgesteld, opnieuw in Oene.

1 april: Twaalfde geval, in Vaassen, gemeente Epe. Het Verenigd Koninkrijk heeft er 875, Frankrijk twee en Ierland een.

2 april: In het Verenigd Koninkrijk zijn tot nu toe 953 gevallen van mond– en klauwzeer vastgesteld. Er zijn 610.000 dieren afgemaakt en 345.000 andere staan op de nominatie te worden vernietigd.

3 april: Het aantal besmettingen in Nederland loopt op naar vijftien. Er zijn twee nieuwe gevallen in Oene en één in Olst. De Europese Unie geeft minister Brinkhorst toestemming in de driehoek Apeldoorn-Deventer-Zwolle alle vee preventief in te enten tegen mond- en klauwzeer. Varkens, schapen en geiten moeten daarna alsnog gedood worden. Runderen mogen wellicht in leven blijven.

4 april: Agrarisch Nederland wordt in opgedeeld in acht compartimenten. Vee en dierproducten mogen alleen binnen de begrenzing van deze compartimenten vervoerd worden. Het aantal teams dat dieren in de Noord-Veluwe inent, wordt verhoogd van 60 naar 160.

5 april: De vrees dat het mond- en klauwzeervirus zich uitbreidt naar Noord-Brabant wordt een stuk kleiner. De verdachte bedrijven in Sprang-Capelle en Berghem zijn niet met mkz besmet.

6 april: Buiten het gebied Apeldoorn-Zwolle-Deventer wordt rechtstreeks vervoer van varkens naar slachterijen weer toegestaan.

7 april: Actievoerders maken in Kootwijkerbroek RVV’ers die bedrijven in het dorp willen ruimen, het werken onmogelijk. De mobiele eenheid komt in de loop van de avond in actie. Nadat een zitprotest van jongeren door de ME wordt opgeruimd, beginnen de jongeren met stenen en balken te gooien. Een agent raakt gewond. Diverse auto’s raken beschadigd. In Heerde en Wapenveld wordt op twee bedrijven MKZ vastgesteld.

8 april: Op een melkveehouderij in Heerde wordt het mkz-virus aangetroffen. Het is het achttiende geval van MKZ in Nederland, het tweede in Heerde.

9 april: De Mobiele Eenheid raakt opnieuw slaags met actievoerders in Kootwijkerbroek. Groepen jongeren barricaderen de toegangswegen tot het dorp als protest tegen de voorgenomen ruimingen.

10 april: De veetransporteurs hebben in toenemende mate ernstig te lijden onder de mond- en klauwzeercrisis. De 54.000 runderen die zich bevinden in de driehoek Zwolle-Apeldoorn-Deventer moeten zo snel mogelijk gedood worden.

11 april: Het mond- en klauwzeervirus heeft zich toch verspreid buiten de besmettingshaard rond Oene. Op een melkveehouderij met 55 koeien en een tiental stuks jongvee in het Friese plaatsje Ee, ten oosten van Dokkum, wordt mkz vastgesteld. In een straal van 2 kilometer rond het bedrijf worden ruim dertig boerderijen met circa 4000 dieren geruimd.

12 april: Het aantal mond- en klauwzeergevallen in Nederland neemt gestaag toe. In het Friese Anjum wordt een tweede mkz-geval geconstateerd. In Nunspeet wordt een bedrijf ernstig verdacht. Boze boeren uit Kootwijkerbroek voeren weer actie tegen het ruimen van hun vee.

13 april: De Mobiele Eenheid moet rond elf uur opnieuw in actie komen in Kootwijkerbroek.

14 april: Het blijft onrustig in Kootwijkerbroek. In het Friese Ee en Anjum zijn opnieuw twee bedrijven verdacht van besmetting met mond– en klauwzeer. Het totaal aantal verdachte bedrijven komt nu op vier. Het totaal aantal besmette boerderijen is vijfentwintig.

15 april: In het met mond– en klauwzeer besmette gebied in Friesland worden zestig extra militairen ingezet om de brandweer te helpen met het ontsmetten van auto’s die de tweekilometerzone in of uit gaan.

16 april: Honderd boeren rond het door MKZ besmette bedrijf in Kootwijkerbroek hebben zich verenigd in een belangenvereniging. Veehouders in het vaccinatiegebied Noord–Veluwe en het toezichtsgebied Kootwijkerbroek mogen onder strikte voorwaarden gevaccineerde dieren levend naar enkele speciaal aangewezen slachterijen vervoeren voor ruiming.

17 april: Viroloog Barteling vindt dat het openbaar ministerie een onderzoek moet instellen naar de geruchten die de ronde doen over de besmetting op het kalverbedrijf in Kootwijkerbroek.

18 april: Er komt een opkoopregeling voor varkens en biggen, maar die regeling blijft beperkt tot de zogenaamde toezichtsgebieden.

19 april: Ruim honderd melkveehouders grendelen met tractoren slachterij Gosschalk in Epe volledig af.

20 april: Minister Brinkhorst wordt het met LTO-Nederland eens over een opkoopregeling voor vee dat door de mkz-crisis niet meer in de stallen past.

22 april: Op een melkveebedrijf in Wijhe wordt een nieuwe besmetting met mond- en klauwzeer vastgesteld. Het is het 26e geval in Nederland.

24 april: De schade die het midden- en kleinbedrijf lijdt als gevolg van de mond- en klauwzeercrisis ligt naar schatting tussen de 2,5 en 6 miljard gulden.

25 april: D66-kamerlid Ter Veer opent een felle aanval op SGP-kamerlid Van der Vlies in verband met het verzet van de SGP-achterban in Kootwijkerbroek tegen ruimen en vaccineren.

26 april: Koningin Beatrix bezoekt het doormkz getroffen gebied in Gelderland. De Vakbond Varkenshouders krijgt geen contra-expertise van het onderzoek naar mond- en klauwzeer in Kootwijkerbroek.

27 april: Boze varkensboeren blokkeren verschillende snelwegen.

28 april: Het vee mag voor het overgrote deel in het land weer de wei in. In de 'haardgebieden' blijft het verboden.

29 april: De koningin gaat in Oene naar de hervormde kerk.

1 mei: SGP-senator Holdijk verklaart niet aanwezig te zijn bij de kerkelijke inzegening van het huwelijk van prins Constantijn en Laurentien Brinkhorst op 19 mei. Reden is het mkz-beleid van de vader van Laurentien.

2 mei: De burgemeesters van de gemeenten die in het vaccinatiegebied op de Noord-Veluwe liggen, dringen aan op het zo spoedig mogelijk openen van de bos- en natuurgebieden.

3 mei: Het openbaar ministerie in Arnhem onderzoekt de inhoud van een buisje waarin mogelijk met mond- en klauwzeer besmet materiaal zit.

4 mei: Het kabinet denkt een noodfonds in te stellen voor door de mkz-crisis gedupeerden. Een aangepast programma voor de dodenherdenking in tal van plaatsen.

5 mei: Het verdachte buisje dat in Kootwijkerbroek werd gevonden, bevat geen mkz-materiaal.

7 mei: Zeven boerenbedrijven van buiten de mond- en klauwzeergebieden hebben tot nog toe een aanvraag ingediend voor het opkopen van hun vee.