Kabinetscrisis geeft
staatshoofd extra glans

De rol van 'scheidsrechter' in dit soort kwesties geeft inhoud aan het koningschap. Zonder dat zou het zo, heeft zij keer op keer beklemtoond, heel wat minder aantrekkelijk zijn. Bovendien is koningin Beatrix als geen ander op de hoogte van wat zich in de Nederlandse politiek afspeelt. Deze kennis kan zij goed gebruiken bij het wikken en wegen van de adviezen die zij tijdens zo'n proces van kabinetsvorming of het lijmen van kabinetsbreuken krijgt.

Als de raadgevingen een kant op wijzen, heeft de Koningin het gemakkelijk. Een ander verhaal wordt het, als er geen duidelijke richting in de adviezen zit. Zij moet dan een knoop doorhakken. Dat heeft er in het verleden geleid tot verhalen over eigenmachtig optreden. Zij komen dan meestal uit de kokker of omgeving van degenen die niet hun wensen vervuld zien in de beslissing.

Rode draad
De vraag is of dit terecht is. De rode draad in de koninklijke besluiten is namelijk het landsbelang. Aan dat belang toetst de Koningin de adviezen. Partijen die uit welbegrepen eigenbelang snel verkiezingen willen, zullen dus het lid op de neus krijgen. Om in zo'n geval de Koningin van eigenmachtig optreden te betichten, gaat veel te ver.

Dat het landsbelang in alle gevallen voorop staat, bevestigde oud-premier Biesheuvel (CDA) de afgelopen dagen nog eens. Hij had tijdens zijn politieke carrière te maken met koningin Juliana. Op de vraag of hij tijdens deze kabinetsbreuk snelle verkiezingen zou adviseren, antwoordde hij ontkennend. De vorige vorstin zou hem zeker op de vingers hebben getikt dat dit niet in het landsbelang was. „En ik heb geen reden om aan te nemen dat de huidige Koningin anders zou reageren.” Daarmee gaf Biesheuvel indirect een kat naar CDA-leider De Hoop Scheffer die vorige week koningin Beatrix aanraadde om geen lijmpoging meer te wagen, maar verkiezingen uit te schrijven.