Willem III en de paus

Door Marie van Beijnum
Dat het protestantisme en het rooms-katholicisme om politiek opportune redenen soms door één deur kunnen, ontdekten de twee Italiaanse historici Francesco Sorti en Rita Monaldi. Een befaamd protestantse Oranjetelg zou hebben samengespand met paus Innocentius XI. Het duo betoogt in een historische roman op grond van documenten uit onder meer de Vaticaanse archieven dat Willem III van Oranje en paus Innocentius XI eind 17e eeuw een complot smeedden. Dit leidde tot de val van het Engelse rooms-katholieke koningshuis tijdens de Glorious Revolution in 1688.

De paus en zijn familie zouden Willem III van 1660 tot 1671 financiële injecties hebben gegeven. Vermoedelijk zou deze stroom daarna nog enige tijd hebben aangehouden. Innocentius achtte het beter de band tussen de Franse koning Lodewijk XIV en het Britse Huis van Stuart te verbreken. Dat Engeland protestants zou worden, vond hij minder belangrijk.

In 1672 was de Republiek zowel in een oorlog verwikkeld met Engeland als Frankrijk. Deze oorlog verliep voor ons land niet goed. De Fransen vielen met 120.000 soldaten de Republiek binnen. Johan de Witt kreeg hiervan de schuld en samen met zijn broer werd hij onthoofd. Het jaar 1672 wordt dan ook vaak het Rampjaar genoemd. Na dood van de gebroeders De Witt was de weg vrij voor Willem III om de touwtjes in handen te nemen. In 1672 werd hij stadhouder. Willems eerste doel was weer rust in de Republiek te krijgen. Het lukte hem het Franse leger van Lodewijk XIV te verdrijven. Met een veldtocht naar het Duitse Bonn rekende hij af met de Duitse bondgenoten van Frankrijk. Op zee boekte de Nederlandse vloot overwinningen tegen de Engelsen. In 1672 sloten Engeland en de Duitse bondgenoten van Frankrijk vrede met de Republiek van Willem III. De strijd met Lodewijk XIV bleef echter bestaan. De Franse vorst mocht niet te veel macht krijgen, vond de protestantse stadhouder Willem III.

Zijn protestantse geloof zorgde er dan ook voor dat politieke ontwikkelingen in Europa door Willem in de gaten werden gehouden. Toen de katholieke Engelse koning Jacobus II in 1685 aan de macht kwam, sloeg Willem III alarm. Jacobus II was de schoonvader van Willem III en in zijn tweede huwelijk katholiek geworden. Zijn dochter, Mary Stuart uit zijn eerste huwelijk, was in 1677 met Willem III getrouwd. Toen Jacobus II in Engeland net als Lodewijk XIV in Frankrijk als een absoluut vorst wilde regeren, riep Engeland de hulp van Willem in. Ze vroegen hem het protestantse geloof in Engeland te herstellen en Jacobus II te verdrijven. In 1688 kreeg Willem III van de Staten-Generaal toestemming aan het verzoek te voldoen.

Financierde hij zijn vloot en troepen deels met geld vanuit Rome? Er zitten wat haken en ogen aan de Italiaanse these. Willem III (1650-1702) was gedurende de grote geldstroom van 1660-1671 nog niet eens stadhouder. Hij werd dat pas in 1672. Als Innocentius de Republiek steunde, dan moeten daar derden c.q. voogden van de prins bij betrokken zijn geweest.