Koninklijk huis 23 mei 2001

”Oranje” niet helemaal correct

Door Bea Versteeg
De leden van de Nederlandse koninklijke familie heten in de volksmond de Oranjes. Helemaal correct is dat niet. De geslachtsnaam van de familie is Oranje-Nassau.

Het huis heet zo sinds 1544, toen Willem van Nassau het prinsdom Oranje erfde van zijn neef René van Chalon. De band met Nederland legde deze Willem, beter bekend als Willem de Zwijger, tijdens de opstand van de Nederlanden tegen de Spanjaarden in de 16e eeuw. Hij werd de eerste stadhouder. Zijn opvolgers hielden de naam via geboorte of vererving.

Tot 1900 was de familienaam geen punt van discussie. Discussie ontstond wel toen koningin Wilhelmina aankondigde in het huwelijk te treden met hertog Hendrik van Mecklenburg-Schwerin. De regering wilde dat de kinderen uit dit huwelijk toch de achternaam Oranje-Nassau zouden dragen. Abraham Kuyper, leider van de antirevolutionaire ARP, een partij die in het CDA is opgegaan, dacht daar anders over. Als Wilhelmina trouwde, kon zij haar naam niet doorgeven aan haar kinderen. Door haar huwelijk zou de dynastie Mecklenburg-Schwerin op de troon komen. Hij vond zelfs dat Hendrik koning moest worden en Wilhelmina na haar huwelijk hertogin.

De kritiek van Kuyper, waarmee hij zich bij Wilhelmina niet geliefd maakte, schoof de regering terzijde. Zelf had zij gedacht aan de naam Oranje-Mecklenburg voor het vorstenhuis. In 1732 was al vastgesteld dat stadhouder Willem IV en zijn nakomelingen, of het nu vrouwen of mannen waren, de titel en het wapen van prins en prinses van Oranje mochten voeren.

Dat de naam Nassau zou verdwijnen vond de regering jammer, maar ze zag geen andere oplossing. Die kwam uiteindelijk toch, van een gepensioneerde kolonel van de huzaren, De Bas. Hij attendeerde de regering op een in 1736 tussen de verschillende Nassause takken gesloten familieverdrag. Deze overeenkomst bepaalde dat de laatste overlevende erfdochter haar titel kon doorgeven aan haar man en kinderen als zij overeenkomstig haar stand getrouwd was. Bij Wilhelmina was dat het geval. Wel moesten er nog enige plooien glad gestreken worden met de Luxemburgse Nassaus.

Door inspanningen van De Bas lukte dat. Een dag na haar huwelijk op 7 februari 1901 kon Wilhelmina een koninklijk besluit tekenen dat bepaalde dat haar kinderen de naam Oranje-Nassau zouden dragen, aangevuld met de titel hertog(in) van Mecklenburg-Schwerin. Het besluit werd pas in 1908 in het Staatsblad gepubliceerd. Men vond het wat onkies om een dag na de huwelijkssluiting al over kinderen te beginnen.

Bij de huwelijken van prinses Juliana en prinses Beatrix volgde de regering het patroon dat in 1901 was gekozen. De kinderen van Juliana kregen behalve de titel prinses der Nederlanden en prinses Van Oranje-Nassau ook die van prinses van Lippe-Biesterfeld. Voor de kinderen van prinses Beatrix was en is de laatste naam jonkheer van Amsberg.

Prins Willem-Alexander geeft de naam van zijn vader niet door aan al zijn kinderen. Het predikaat jonkheer van Amsberg zal, nadat Willem-Alexander koning is geworden, een plaats krijgen onder de noemer enz. enz. enz., die na de titel prins van Oranje-Nassau volgt bij de aanhef van onder meer wetten en koninklijke besluiten. Op die manier gaat het predikaat over naar volgende generaties, maar alleen op de drager of draagster van de kroon. De andere kinderen krijgen het predikaat niet. Evenmin als prinses Margriet zich gravin van Buren mag noemen, een titel die onder de reeks ”enzovoorts” zit bij koningin Beatrix.

De overige kinderen van prins Willem-Alexander zullen alleen prins of prinses der Nederlanden en prins of prinses Van Oranje-Nassau zijn. Daarmee is het vorstenhuis weer terug bij de situatie van voor 1901, toen de leden van de koninklijke familie ook alleen prins of prinses der Nederlanden en prins of prinses van Oranje-Nassau waren.

De regering heeft gekozen voor deze titels omdat, zo blijkt uit de Memorie van Toelichting bij de maandag ingediende Toestemmingswet, de kinderen van prins Willem-Alexander in de directe lijn van de troonopvolging staan. Alleen hen komt, zo vindt de regering, op basis van de historie de titel prins of prinses van Oranje-Nassau toe.

Pikant detail in de memorie vormt het antwoord van de regering op een vraag van de Hoge Raad van Adel, die haar advies heeft gegeven. Wat gebeurt er met de titels van Máxima als zij „om welke reden dan ook zou ophouden lid van het koninklijk huis te zijn”, wilde de raad weten. In minder omfloerst Nederlands: Wat gebeurt er met de titels van Máxima als zij zou scheiden?

De regering windt er geen doekjes om. Mensen die geen lid meer zijn van het koninklijk huis raken hun titels kwijt. „De regering acht het gewenst dat er buiten de directe lijn van de grondwettelijke erfopvolging geen personen zijn die de titels ”Prins der Nederlanden” en ”Prins van Oranje-Nassau” dragen.” In de nieuwe Wet lidmaatschap van het Koninklijk Huis wordt dit allemaal vastgelegd, hoewel de bestaande wetten die mogelijkheid ook al bieden.