Koninklijk huis niet uitgebreid
met de komst van Anna

Het koninklijk huis onderging geen uitbreiding door de geboorte van Anna. Hiervan zijn maar veertien mensen lid. Binnenkort worden het er zestien door het toetreden van Laurentien en Máxima. Het verschil tussen beide begrippen is dat tot het koninklijk huis de leden van de koninklijke familie behoren die voor troonopvolging in aanmerking komen. Hun echtgenoten zijn ook lid. Voor troonopvolging komen in aanmerking leden van de koninklijke familie die niet verder dan in de derde graad verwant zijn aan de Koningin. De kleine Anna valt daardoor buiten de boot.

Ook de prinsessen Irene en Christina en hun kinderen behoren niet tot het koninklijk huis. De prinsessen trouwden in respectievelijk 1964 en 1975 zonder toestemming van het parlement. Sinds de wet Lidmaatschap Koninklijk Huis van 1985 raakt een lid van het koninklijk huis ook zijn rechten op de troon kwijt als hij het Nederlanderschap verliest. Verder kan een lid bij Koninklijk Besluit ontslag worden verleend.

Het lidmaatschap van het koninklijk huis houdt tevens in dat voor de prins of prinses in kwestie de ministeriële verantwoordelijkheid geldt. In de praktijk betekent dit hoe dichterbij de troon des te meer premier Kok aansprakelijk is voor het doen en laten van een prins of prinses.

Nu steeds meer zonen van koningin Beatrix en prinses Margriet in het huwelijk treden neemt het aantal leden van het koninklijk huis toe. Binnenkort zijn het er zestien. Als de prinsen Willem-Alexander en Constantijn kinderen krijgen, worden die ook automatisch lid. Een kleine vermindering ligt in het verschiet. Als prins Willem-Alexander de troon bestijgt, vervalt het lidmaatschap van de zonen van prinses Margriet.

Maar wanneer dat moment is aangebroken, kan niemand met zekerheid zeggen. Premier Kok wil daarop niet wachten. Vorige week kondigde hij aan dat nog voor de verkiezingen van volgend jaar een nieuwe wet Lidmaatschap Koninklijk Huis ingediend zal worden. Over het tijdstip wilde hij geen precieze mededelingen doen.

Loslippig
Wat de inhoud betreft was de premier evenmin loslippig. Hij gaf wel aan in welke richting de gedachten gaan. Hij wees daarbij op de toestemmingswet voor het huwelijk van prins Constantijn en Laurentien Brinkhorst. Voor hun kinderen is slechts de titel van graaf of gravin weggelegd. De reden is dat de kans dat zij tot de troon geroepen zullen worden een zeer kleine is.

De kans bestaat dat de nieuwe wet bepaalt dat deze kinderen en mogelijk ook die van prins Johan Friso geen lid van het koninklijk huis zullen worden. Dit zou betekenen dat de zonen van prinses Margriet bij het van kracht worden van de nog in te dienen wet hun lidmaatschap ontnomen zou worden.

Als deze gedachtegang werkelijkheid wordt, betekent het dat het lidmaatschap van het koninklijk huis in het vervolg is weggelegd voor de koningin Beatrix, prins Claus, prins Willem-Alexander en Máxima en hun kinderen. Waarschijnlijk zullen ook prinses Juliana en prins Bernhard lid blijven van het koninklijk huis.

Het recht op troonopvolging en het lidmaatschap van het koninklijk huis wordt dan voor een aantal mensen ontkoppelt. Zij kunnen nog tot de troon worden geroepen, maar de ministeriële verantwoordelijkheid geldt voor hen niet meer. In het leven van alledag zal dat het gaan en staan van deze prinsen of graven en gravinnen alleen maar vergemakkelijk. Trouwens ook dat voor de verantwoordelijke bewindsman. Die hoeft zich dan niet meer voor elke prinselijke of grafelijke faux pas in de Kamer te verantwoorden.

In de jaren zeventig is het ook al eens geprobeerd een dergelijke scheiding aan te brengen. De poging is gesneuveld door het verzet van koningin Juliana. Zij wilde niet dat haar kleinzoons opgedeeld werden in A- en B-prinsen. Dertig jaar later komt er een nieuwe poging met waarschijnlijk meer kans op succes.