Mei-koningin flirtte
met het communisme

Zaterdag is in Genève ex-koningin Marie-José van Italië overleden. Zij is 96 geworden. Marie-José had als bijnaam de mei-koningin, omdat haar man Umberto II maar vijf weken –van 9 mei tot en met 14 juni 1946– over Italië heeft geregeerd.

Op de laatste datum maakten de Italianen via een referendum een einde aan de monarchie. Het was een afrekening voor de houding van het vorstenhuis, de Savoyes, tijdens de Tweede Wereldoorlog. De Italianen meenden dat Victor Emmanuel III te weinig tegengewicht aan de fascistische dictator Mussolini had geboden.

Marie-José was uit ander hout gesneden. Ze flirtte met het communisme. Tijdens de oorlog heeft zij plannen gesmeed voor een staatsgreep tegen Mussolini. Zij had daarbij als medestanders onder anderen monseigneur Monti, de latere paus Paulus VI (1963-1978). Hitler mocht ze ook niet. Niettemin sprak ze met de nazi-leider om bij hem te pleiten voor haar broer, de Belgische koning Leopold III.

Marie-José werd op 4 augustus 1904 geboren als de het derde en jongste kind van prins Albert en prinses Elisabeth van België. In 1909 volgde haar vader als koning Albert I zijn controversiële oom, Leopold II, op. Bij het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog gingen Marie-José en haar broers Leopold en Karel naar Engeland. In 1916 vervolgde ze haar opleiding in Italië. Een jaar later bezochten de Belgische vorsten hun Italiaanse collega's. Marie-José vergezelde haar ouders. Tijdens de ontmoeting met koning Victor Emmanuel III was ook de dan 13-jarige prins Umberto aanwezig. Bij de koninklijke ouders rijpte het idee om hun kinderen, als zij daarvoor de leeftijd hadden, aan elkaar te koppelen.

In 1929 verloofden de twee zich. Een jaar later trouwden ze in Rome. Marie-José en Umberto kregen vier kinderen, Maria Pia, Victor Emmanuel, Maria Gabriella en Maria Beatrice. Het huwelijk was door karakterverschillen verre van succesvol. Nadat zij in 1946 Italië hadden verlaten vestigde Marie-José zich met de kinderen in Zwitserland. Umberto woonde jarenlang in Portugal. Hij stierf in 1983 in Zwitserland.

Tentoonstelling
„Al schreef ik nog tien bladzijden vol van lof en goeds over mijn Hendrik, ik zoude hem nog geen recht doen, zoo lief is hij!” Koningin Wilhelmina is een paar dagen getrouwd met haar prins als zij haar moeder, koningin Emma, verslag uitbrengt over de wittebroodstijd op Paleis Het Loo in Apeldoorn.

Aanstaande woensdag is het precies honderd jaar geleden dat Wilhelmina en Hendrik in Den Haag in het huwelijk traden. Het burgerlijk huwelijk werd voltrokken in de balzaal van Paleis Noordeinde. In de Grote Kerk volgde de kerkelijke bevestiging waarbij het voorlezen van het huwelijksformulier de passage, waarin de vrouw de man gehoorzaamheid belooft, werd overgeslagen.

Na het dejeuner op het paleis vertrok het paar naar Apeldoorn. De eerste tien dagen had de hofhouding vrij. De twee jonggehuwden hadden het rijk alleen. Ze waren getuige Wilhelmina's brieven dolgelukkig. „Wij waren den ganschen dag samen. U zult u dan wel kunnen voorstellen hoe heerlijk gezellig het is! Het overtreft mijn stoutste verwachtingen!”

Vrij in de keuze van haar man was Wilhelmina niet geweest. Vanwege de Boerenoorlog in Zuid-Afrika kwam een Engelse prins niet in aanmerking. Keizer Wilhelm II vond dat zijn verre nicht een Duitse prins moest trouwen. Hij kreeg zijn zin. Na een zorgvuldig door koningin Emma gearrangeerde ontmoeting koos Wilhelmina voor Hendrik.

Van de idylle van de eerste huwelijksdagen was na een paar jaar weinig meer over. De karakters van Hendrik en Wilhelmina botsten te veel. Hij was een timide en onhandige man. Zij overtrof hem in intelligentie. Hun in 1909 geboren dochter Juliana zou het bindmiddel tussen de echtelieden blijven, toen zij al kort naar haar geboorte ieder hun eigen weg gingen.

Na zijn dood in 1934 moest Wilhelmina toegeven dat zij haar man tekort had gedaan. In haar dagboek ”Eenzaam maar niet alleen” oordeelde ze in 1959 heel wat positiever over Hendrik dan zij tijdens zijn leven had gedaan. In 1907 beklaagde de prins zich daarover bij zijn moeder. Aan het hof had hij niets in te brengen. „Als ik iets zeg is het louter beleefdheid van Wilhelmina dat zij naar mij luistert.”

Paleis Het Loo Nationaal Museum grijpt het eeuwfeest van het vorstelijke huwelijk aan voor een kleine tentoonstelling op de bovenverdieping in de westvleugel. Uit de depot zijn onder meer de trouwjapon van Wilhelmina gehaald. Ook diverse huwelijksgeschenken zoals zilveren tafelstukken, serviezen, meubels en oorkondes staan uitgestald op de tentoonstelling die van 7 februari tot en met 6 mei te zien is.