„Harare meer afsluiting tijdperk
dan uitreiking van marsorders”

De centrale vraag van de bijeenkomst, die gehouden werd in de doopsgezinde kerk aan de Oudegracht, was hoe kerken met het resultaat van de assemblee zouden moeten omgaan.

De jaarlijkse oecumenelezing van de Raad van Kerken had één thema: ”Harare: op weg naar de 21ste eeuw”. Dr. Van den Heuvel bevroeg twee forums; de nieuwe Nederlandse afgevaardigde in het centraal comité, mevrouw ds. Wies Houweling, sprak de bij de Geneefse oecumene betrokkenen toe. Zij hield hun voor dat Harare haar „gevoel en geloof” had versterkt.

Kwaad
Mevrouw Bakker riep de kerken op de werkelijkheid van het kwaad weer onder ogen te zien. Ze verwees onder meer naar de recente gebeurtenissen in Gorinchem en „het onrecht vrouwen wereldwijd aangedaan.” Ze voerde een pleidooi om maatschappelijke vragen juist vanuit het eigene, het spirituele van de kerken, én vanuit de traditie te belichten, om zodoende serieus genomen te worden en effect te bereiken. „Maar ook de kijk op seksualiteit, mensenrechten, schuldenlasten en ethiek zijn onderwerpen waarmee kerken na Harare aan de slag kunnen”, stelde ze.

Prof. dr. R. Huysmans, voorzitter van de Raad van Kerken, noemde de assemblee een oefening in vreedzame coëxistentie. „Iedereen moet anders uit Harare zijn teruggekomen dan hij er was heen gegaan.”

Jeruzalem
Forumleider dr. Van den Heuvel wilde van de forumleden en van de zaal iets horen over het enthousiasme dat ze in Zimbabwe hadden opgedaan. Maar ook vroeg hij nadrukkelijk kritiek en irritatie aan de orde te stellen. Als eerste mocht de hervormde secretaris-generaal dr. B. Plaisier reageren. In een eerste reactie zei deze dat de vieringen –alsmede de ontmoeting met Mandela– hem ontroerd hadden. Maar in een ronde waarin naar de „allerergste ervaring” werd gevraagd, riep hij spontaan: „De Jeruzalem-verklaring. Die was ver beneden de maat. Het is kwalijk als lidkerken zo nadrukkelijk het eigen belang van de heilige plaatsen en hun kerken en bezittingen daar verdedigen, terwijl theologisch gezien noties als ”stad van David” en ”stad van het joodse volk” geheel buiten beschouwing bleven.”

De gereformeerde islamoloog dr. J. Slomp vond daarentegen dat de Wereldraad een goede politieke optie gekozen had. Dr. Plaisier vroeg daarop weer het woord, maar dr. Van den Heuvel raadde beide heren aan samen nog maar eens verder te praten.

Geen blikvanger
De theologische notities die in Harare aan de orde waren geweest, stonden te veel los van de assemblee, zo kritiseerde dr. Plaisier vervolgens. „Het thema kwam er niet echt uit.” Ook prof. dr. L. Koffeman, secretaris oecumene van de Gereformeerde Kerken, vond de theologische bijdragen „niet geïntegreerd”. Hij had graag een bijdrage gehoord die een echte blikvanger zou zijn geweest, „zoals mevrouw Chung dat in Canberra deed, of je het daar nu mee eens was, of niet.” Dr. K. Blei merkte daarover op dat thema's nooit een vlag zijn om de lading te dekken, maar veelmeer een blikvanger vooraf vormen.

Tijdens de bijeenkomst kwam ook de houding van de Orthodoxe kerken ten aanzien van de Wereldraad aan de orde. Zij hebben moeite met het liberale en protestantse stempel dat de westerse kerken op het oecumenische orgaan drukken. Twee Orthodoxe kerken zijn reeds uit de Wereldraad gestapt. De Russisch-Orthodoxe Kerk werkt nog slechts passief aan het bestuurswerk mee.

Spelregels
Secretaris-generaal dr. Plaisier had zich geërgerd aan de Orthodoxe opstelling tijdens de assemblee. „Bij mij rijst de vraag: Willen ze nog wel participeren of willen ze echt een heel andere Wereldraad?”

Prof. dr. L. Koffeman had juist meer begrip voor de Orthodoxen gekregen. „Hebben ze niet terecht kritiek op onze spelregels?” vroeg hij zich af, verwijzend naar de op de westerse democratie geënte structuur van de Wereldraad en de westers georiënteerde visie op kerkelijke eenheid. „Ik ben hun problemen met de Wereldraad serieuzer gaan nemen.”

Drs. At. Polhuis, van de organisatie Oikos, wees erop dat de Afrikaanse christenen zelf, in verband met de schuldenlast, gezegd hebben dat kwijtschelding van schulden pas dan in orde is als het de armsten ten goede komt en niet de leiders. Een van de aanwezigen merkte op dat vrijwillig vasten een goede manier is om kracht bij te zetten als kerkregeringen dit jaar aan de G7-leiders een petitie aanbieden om de schuldenlasten kwijt te schelden. „Ik pleit voor een dag vasten in de maand.”