Kerk en Godsdienst | 29 december 2000 |
Dr. Van Eck: Calvijn denkt realistisch over godsbesef bij niet-christenenMenselijk hart is een afgodenfabriekDoor K. van der Zwaag Dr. Van Eck schreef enkele jaren geleden het intrigerende God, mens, medemens. Humanitas in de theologie van Calvijn. Daarin zette hij uiteen welke waardering Calvijn had voor de menselijkheid, het goede in de schepping en de waarde van de mens als schepsel. Maar ook de zwakheid en de zonde van het menszijn kwamen uitvoerig aan de orde. Calvijn denkt ambivalent over de mens en over de waarde van de niet-christelijke religie. Hij blijft in alles realist, zegt dr. Van Eck. God openbaart Zich. Dat is het uitgangspunt van Calvijn. Maar Calvijn heeft ook gezegd dat zonder de hulp van de bijzondere openbaring in de Schrift dit religieuze besef door de mens onmiddellijk wordt omgezet in afgoderij. Het menselijk hart is een fabriek van afgoden, schrijft hij. De openbaring van God blijft wel iets concreets. Als God Zich niet zou openbaren, zou er geen religie zijn. Toch is Calvijn qua godskennis niet optimistisch. De mens kan vanuit zichzelf geen ware kennis van God opdoen. Al is er openbaring en al komt deze volgens Calvijn stellig ook over bij de mens, de verbastering zit in ons aller hart. Als we van God onze eigen beelden maken, vallen we terug in het heidendom. Andere tijd Calvijn wist wel van het bestaan van de islam. Van de moslims zegt hij dat zij medemensen zijn. Calvijn keert zich ook tegen de vervolging van moslims. Al dwalen ze in de religie, zegt hij, we mogen hen niet afsnijden van banden van medemenselijkheid. Geen aanknopingspunt Calvijn staat bekend als de theoloog die de predestinatie duidelijk heeft verwoord. Toch is hij heel ruim als het gaat om de mens die buiten de kring van de christelijke godsdienst leeft, aldus dr. Van Eck. Hij sluit in de praktijk niet graag de weg tot de zaligheid voor een ander uit. Dat is de diepe gedachte achter de predestinatie: in principe kan iedereen een potentiële verkorene zijn. De predestinatie leert ons dat God wonderlijke wegen met mensen gaat en dat Hij niet na te rekenen is. Samenwerking Twee lijnen Als dr. Van Eck in het dagelijks leven legerpredikant in gesprek is met moslims gebruikt hij de naam van Christus in alle vrijheid. Maar ik ben ook heel open in de benadering van hen. Het valt me soms op hoeveel angst er in hun religie heerst. Dat geldt ook voor sommige hindoes, die, als zij bepaalde riten niet verrichten, vrezen dat ze te maken krijgen met hun voorouders. Als dr. Kirpestein spreekt van het goddelijke als het numineuze (vreeswekkende), moeten we wel oppassen dat we niet te veel angst voor God oproepen, stelt de Edese predikant. Christenen hoeven op dit punt niet hoog van de toren te blazen. Hoeveel christenen leven uit de vrijheid in Christus en stralen dit uit naar de ander? Als dat laatste niet het geval is, behoeven we ook weinig te verwachten van het gesprek met de niet-christen. Afgestompt De grootheid van Calvijn is voorts dat hij de mogelijkheid schept dat christenen en niet-christenen zich samen sterk maken voor de samenleving. Calvijn gaat ontspannen met niet-christenen om en is zeker niet altijd bezig met de vraag wie er uitverkoren is. Daarbij staat voor hem wel boven water dat buiten Christus en de openbaring in de Heilige Schrift de mens geen echte relatie met God heeft. Wat hij van Hem weet, is niet meer dan ijdele bespiegeling of vreesachtige godsdienst. Als de gereformeerde gezindte meer van de vrijheid in Christus uitstraalt, heeft ze meer recht van spreken in de dialoog met de ander. Voor het goede dat er bij de ander is, mogen we God danken. Wie weet danken zij God ook voor het goede dat ze bij ons ontdekken. |
Dr. J. W. Kirpestein bepleitte onlangs in deze krant een dialoog tussen de wereldgodsdiensten. In de rubriek Forum verschenen diverse reacties op dit pleidooi. De komende weken wijden we een serie interviews aan de vraag wat de Schrift en de christelijke traditie zeggen over dialoog en getuigenis. Vandaag deel 3
Deel 2: De verleiding van het rationalisme
Deel 1: Getuigenis als doel van gesprek
Zie ook de bijdragen in Forum: Christen kan geen vrijblijvende dialoog voeren (1 december 2000) Ontmoeting met godsdiensten is levenswijze (1 december 2000)
Kerk moet relatie met religies opnieuw doordenken |
![]() |