Drinken uit de ene Bron

Dat vragen omtrent het schriftgezag telkens opnieuw doordacht worden, vindt ds. Kamphuis een gezonde zaak. „Elke generatie stelt nu eenmaal zijn eigen vragen, hoeveel overeenkomst er ook is met vragen van vorige geslachten.” Elke generatie zal daarom ook zoeken naar antwoorden. Ook dat vindt de predikant normaal. „Als dat maar niet betekent dat elke generatie opnieuw het wiel wil uitvinden. In de loop der eeuwen zijn er al zulke duidelijke antwoorden gegeven. Denk maar aan de artikelen 3 tot 7 van de Nederlandse Geloofsbelijdenis.”

Dringend
De vragen rond het schriftgezag worden doorgaans dringend voor theologiestudenten aan rijksuniversiteiten. „Het eerste college Oude of Nieuwe Testament botst vaak al op het gereformeerde schriftgeloof. Je kunt met de historische kritiek die je aangereikt krijgt, niet uit de voeten. Dat roept de vraag op: Hoe sta ik in deze wetenschap en hoe kan ik gehoorzaam blijven aan de Schriften?”

De vragen die dan op je afkomen, kun je niet naast je neer leggen, weet ds. Kamphuis uit ervaring. In feite is dat ook niet nodig. „Als we geloven dat de Schriften van God zijn, hoeven we niet bang te zijn voor het wetenschappelijk onderzoek. De Schrift kan het hebben dat je haar bevraagt. En bovendien, het wetenschappelijk onderzoek ís er, kritische vragen wórden, hoe dan ook, gesteld. Maar als je daar doorheen leert buigen voor de overmacht van de Schriften, verdiept dat je omgang met de Bijbel. Dan ervaar je het zelf: Hier spreekt geen mens, maar God.”

Toch heeft de moderne bijbelwetenschap menig student losgeweekt van de gereformeerde schriftopvatting.
„Dat onderstreept de noodzaak om op een gelovige wijze in de wetenschap te staan. Om de Schriften te kunnen verstaan, hebben we verlichte ogen en de opening van het hart nodig. De eerbied, het ontzag dat je dan voor Gods Woord krijgt, zal je omgang met de Schrift vormgeven en ook grenzen aangeven in je wetenschappelijke studie van de bijbeltekst.”

Belijdenis
De hervormde predikant betrekt in zijn studie van de Schrift al snel de belijdenis van de kerk der eeuwen. „We zijn niet de eersten die met de Schrift bezig zijn. Als we dat denken, verliezen we gemakkelijk alle bescheidenheid. Dan kan het erop uitlopen dat we vanuit de resultaten van de bijbelwetenschap vragen het belijden bij te stellen. Dan kom je op een glibberig pad. Ik wil juist de resultaten van het historisch-kritische onderzoek toetsen aan de belijdenis van ons voorgeslacht.”

Dan valt er heel wat af.
„Natuurlijk valt er van alles af. Met argumenten als die van bijvoorbeeld prof. C. J. Labuschagne kan ik ook niets. Hij gaat zelfs niet meer in op serieuze vragen vanuit het gereformeerde schriftverstaan. Ik vind dat onbegrijpelijk van iemand die wetenschapper is. Zo'n houding is wetenschappelijk echt onder de maat.”

Desondanks lijkt er een acceptatie te groeien van mildere vormen van de moderne bijbelwetenschap. Ook hervormd-gereformeerde predikanten pleiten nu voor een minder afwerende houding.
„Ik wil, om positief te beginnen, toestemmen dat de bijbelwetenschap best nuttige resultaten aanreikt op het gebied van de taalkunde en de kennis van de culturen waarin de Schrift is ontstaan.

Vanuit een openheid richting de wetenschap en vanuit een verlangen om het gesprek met de cultuur zo ver mogelijk te gaan, is het echter ook mogelijk dat we te gemakkelijk meegaan met de moderne bijbelwetenschap. Je wordt op die weg echter sneller meegezogen dan je zelf veronderstelt. Bovendien vraag ik me af of de historisch-kritische methode je wezenlijk verder helpt in het verstaan van de openbaring Gods.

Als onze rede gaat heersen over de Schrift of over wat de kerk der eeuwen van de Schrift heeft verstaan, dan moeten we ons afvragen of we geen grenzen passeren. Als het redelijk denkend verstand het laatste woord krijgt, dan heeft het wonder niet meer het laatste woord. En als het wonder weg is, gaat het leven eruit. Daarom sta ik tamelijk argwanend tegenover de moderne bijbelwetenschap.”

Achterstand
De predikant geeft eerlijk toe dat de gereformeerde gezindte op het vlak van de bijbelwetenschap een achterstand heeft. „Ik geloof dat er een kentering ten goede is, maar er zijn meer mensen uit eigen kring nodig die zich in de bijbelvakken willen verdiepen, met als voornaamste doel de rijkdom van Gods openbaring dieper te verstaan.”

De Gereformeerde Bond nam enkele jaren geleden het initiatief om studenten en predikanten te stimuleren door te studeren in de bijbelvakken. „Je moet dan wel dwars door de kritiek aan de universiteit heen. Dat is inderdaad een lastige weg. Sommigen haakten zelfs halverwege een promotiestudie af. Toch blijven we zeggen: Volhouden! Wellicht via een andere weg, in het buitenland misschien.”

Daarnaast blijft de Bond vasthouden aan de wens dat de hoogleraren die aan de universiteiten de bijbelvakken doceren zowel kerkelijk betrokken als bijbelgetrouw zijn.

Dat is toch niet haalbaar in de huidige situatie!
„We mogen het hoofd niet zomaar in de schoot leggen”, reageert ds. Kamphuis. „In de tijd van het Oude Testament leek het ook niet haalbaar dat Israël brak met de Baäl. Maar toch bleven de profeten daartoe oproepen, omdat God het van hen vroeg.”

Ondanks de moeite van een studie aan een rijksuniversiteit blijft de predikant uit Amstelveen „uitermate hechten” aan een gedegen wetenschappelijke opleiding voor predikanten. „Bovendien: met een variatie op een woord van Luther kun je zeggen dat de ware theologie door de crisis heen geboren wordt. Zo heb ik het ook ervaren. In de stormen, in de overmacht van vragen die soms op mijn gereformeerde schriftgeloof beukten, kwam het toch tot een buigen voor de overmacht van de Schriften en daardoor tot een dieper verstaan van Gods Woord. In een gelovig onderzoeken van de Schrift, in overgave aan God en Zijn Woord zijn er soms ongedachte momenten waardoor je de rijkdom van de openbaring dieper leert verstaan.”

Gemeente
Ds. Kamphuis zal de vragen die op hem afgekomen zijn, niet in zijn gemeente neerleggen. „Mijn roeping als predikant is niet om vragen op te roepen, maar om het Woord Gods te verkondigen, om de prediking van de verzoening te laten klinken, om de weg tot de zaligheid aan te wijzen en uit te leggen wat God van ons vraagt.”

Er zijn, geeft de predikant aan, wel kerkmensen die door het lezen van de Schrift op oneffenheden stuiten, „maar dat gebeurt niet eens zo vaak. De basisvraag is toch: Wat staat er in de Schrift, wat betekent het voor mij, hoe krijgt het handen en voeten in mijn leven?”

Maar juist de praktijk van het alledaagse leven roept veel vragen op. Juist de ethiek is in dezen een brandende kwestie geworden.
Ook bij de ethiek moeten we ons uitgangspunt in Gods openbaring nemen, zegt ds. Kamphuis. „Van de Schrift gaat een heilzame correctie uit. Gods Woord staat haaks op wat wij willen en wensen. Bovendien legt de Schrift telkens de vraag bij ons neer: Hoe zijt gij rechtvaardig voor God? Maar ook als er op die vraag een antwoord is gekomen, blijft het een zoeken en tasten naar de wil van God in ons concrete dagelijkse leven. Dat is geen kwestie van teksten uit de Bijbel plukken, maar van een nauwkeurig lezen en vergelijken van de Schriftgegevens, zodat de Bijbel ons eigen wordt. Dan blijkt vaak dat er veel meer raakvlakken met de bijbeltijd zijn dan we oppervlakkig zouden denken.”

Blinde vlekken
Ds. Kamphuis valt dr. Noordegraaf bij dat het er in de ethiek op aan zal komen de Schrift consequent toe te passen. „Wij hebben nogal wat blinde vlekken. Wat betekent bijvoorbeeld Lukas 3:11: „Die twee rokken heeft, dele hem mede die geen heeft” voor ons, die leven in een tijd van welvaart? En wat heeft Christus' prediking over het laatste oordeel in Matthéüs 25 ons te zeggen? Zulke radicale boodschappen maken het voor de gereformeerde gezindte nog best spannend.”

We zullen, zegt de predikant, het totale pakket van de ethiek moeten doordenken vanuit een schriftgerichte houding. Daarom wil ds. Kamphuis de ontwikkelingen in de ethiek binnen de gereformeerde gezindte niet uitsluitend afmeten aan verschuivende opvattingen omtrent echtscheiding of de vrouw in het ambt.

Toch geeft hij toe dat de ruimere opvattingen op deze punten hem „niet opgewekt” maken. „Ook hier merk je dat de tijdgeest de kerken binnenstroomt. Veel predikanten krijgen ermee te maken. Twintig jaar geleden konden we nog zeggen dat echtscheiding en samenwonen bij 'de wereld' hoorde, maar nu gaat dat niet meer.”

Breedheid
Dat er ook in kringen van de Gereformeerde Bond meer diversiteit is omtrent vragen rond de liturgie en de vrouw in het ambt, kan ds. Kamphuis alleen maar beamen. „De Gereformeerde Bond heeft altijd een zekere breedheid gehad. Maar die zet zich nu sterker door.”

Bekruipt u soms niet het gevoel dat delen van de gereformeerde gezindte de Gereformeerde Kerken achterna gaan, waar het reformatorische schriftprincipe vrijwel verloren is gegaan?
„Als we ertoe gaan neigen naast de Bron van de Schrift de bron van de cultuur hoog te waarderen, raken we de hoekige kanten van Gods openbaring kwijt: het sterven aan jezelf, de oproep tot bekering, het vreemdelingschap in deze wereld...”

Dus...?
„Ja, natuurlijk bekruipt mij de zorg dat de uitholling van de Gereformeerde Kerken of de midden-orthodoxie in de Hervormde Kerk ook ons niet zal voorbij gaan. Maar ik wil niet met de vinger gaan wijzen naar anderen, zo van: Kijk nu, dat hadden we toch al gezegd.”

De reformatorische schriftvisie staat van diverse kanten onder druk, vanuit de wetenschap, vanuit de tijdgeest. Dat kan ook persoonlijk een aanvechting zijn?
„Wie zou dat niet kennen? Jeremia kende het in een ontzaglijke diepte. Waarom moet het zo gaan, terwijl ik het volk toch Uw Woord voorhoud? Toch moeten we nadrukkelijk dat Woord blijven brengen, omdat God het zegt. Dan kun je veel tegen krijgen, maar je krijgt nog veel meer mee: de Heere Zelf.”