Paus verdedigt zaligverklaring

Pius IX wordt door veel Joden verafschuwd omdat hij de ontvoering van een Joods jongetje heeft gebillijkt, een getto voor Joden in Rome heeft gecreëerd en Joden „honden” heeft genoemd. Maar paus Johannes Paulus II verdedigde zijn voorganger gisteren. „Een zoon van de kerk zalig verklaren betekent niet het huldigen van bepaalde historische keuzes die hij maakte, maar de selectie van de persoon als voorbeeld en voor de verering van zijn deugden”, aldus de paus. Volgens het hoofd van de RK-Kerk is Pius IX te midden van stormachtige tijden een voorbeeld van onvoorwaardelijke gelovigheid geweest.

Ongeveer honderdduizend mensen woonden de plechtigheid bij. De zaligverklaring van de ultraconservatieve Pius IX, die de Rooms-Katholieke Kerk van 1846 tot 1878 leidde, werd overschaduwd door heftige internationale protesten. Joden hebben hem beschuldigd van antisemitisme. Vernieuwingsgezinde rooms-katholieken verwijten Pius IX dat hij de macht centraliseerde en dat hij elke vorm van modernisme bestreed.

Onfeilbaarheid
„Hij werd zeer bemind, maar ook gehaat en belasterd”, zei de 80-jarige kerkleider over zijn 19e-eeuwse voorganger. Pius IX is de vader van het Eerste Vaticaans Concilie. Tijdens deze kerkvergadering werd in 1870 het dogma van de pauselijke onfeilbaarheid afgekondigd.

In 1850 liet Pius IX de muren van het getto in Rome weer opbouwen, waardoor de Joden opnieuw in hun vrijheid werden beperkt. Ook gaf hij ooit zijn goedkeuring aan de ontvoering van een Joodse jongen om hem vervolgens als rooms-katholiek te laten opvoeden. Uiteindelijk zorgde Pius IX ervoor dat de jongen priester werd. „Het was gruwelijk en het liet diepe wonden na in de Joodse gemeenschap”, zei opperrabbijn Elio Toaff van Rome.

Israël liet in een officiële verklaring weten de zaligverklaring van Pius IX diep te betreuren. De Joodse gemeenschap kan die uitleggen als een aanvaarding door de RK-Kerk van de langdurige praktijk van gedwongen bekeringen, zei de Israëlische minister Michaël Melchior voor de Diaspora.

Volgens Enrico Modigliani, bestuurslid van de Joodse gemeente in Rome, was Pius IX een van de ergste antisemieten. Ruim driehonderd Joden en hervormingsgezinde kerkleden demonstreerden zaterdag in Rome tegen diens zaligverklaring. Aan de andere kant van de stad betuigden uiterst conservatieve rooms-katholieken juist hun steun aan zijn 'promotie'.

Johannes XXIII
De menigte op het Sint-Pietersplein reageerde lauw toen Pius IX tot de zogeheten eer der altaren werd verheven. De zaligverklaring van de bij velen geliefde paus Johannes XXIII oogstte aanzienlijk meer bijval. De zogenaamde ”goede paus”, die van 1958 tot 1963 regeerde, staat te boek als iemand die de ramen van de RK-Kerk naar de wereld openzette. Tegen zijn zaligverklaring bestond geen verzet.

Johannes XXIII riep het Tweede Vaticaans Concilie bijeen, dat de vernieuwing in de Kerk op gang bracht. Die kwam onder meer tot uitdrukking in de invoering van de liturgie in de volkstaal en de bevordering van de dialoog tussen de RK-Kerk en andere kerken en godsdiensten. Volgens bisschop Muskens van Breda heeft Johannes XXIII de ogen van rooms-katholieken geopend voor het feit dat ook niet-rooms-katholieken op zoek zijn naar goedheid, waarheid en schoonheid.

Historici en theologen zagen in de gelijktijdige zaligverklaring van Pius IX en Johannes XXIII een poging van het Vaticaan om zowel de conservatieve als de progressieve krachten in de RK-Kerk tevreden te stellen. De huidige paus heeft inmiddels 990 personen zalig of heilig verklaard.