Roderiks vrouw eiste een eigen kerkje

Ruim duizend jaar geleden. Erik de Rode, ook wel Roderik genoemd, wordt met zijn vader uit Noorwegen verbannen. De vogelvrije gaat met zijn familie naar een land waarvan een verdwaalde schipper melding had gemaakt: Groenland. De ruwe knaap wordt boer en trouwt met een knap meisje, Tjodhild. Zij is degene die Erik de Rode min of meer dwingt tot de bouw van een kerkje. Groenlanders beschouwen deze gebeurtenis als het begin van het christendom in hun land en grijpen dezer dagen het historische feit gretig aan om het 1000-jarig bestaan van de christelijke religie te vieren.

Het Deense koningspaar neemt deel aan de feestelijkheden in Groenland, dat eerder een Deense kolonie was, maar nu grotendeels zelfstandig is. Defensie en Buitenlandse Zaken worden nog door Kopenhagen behartigd. Het koningspaar, koningin Margrethe II en prins Hendrik, alsmede tal van vooral lutherse hoogwaardigheidsbekleders zetten luister bij aan de herdenking, die mede bedoeld is om Groenland op te stuwen in de vaart der volkeren.

Kerkelijk karakter
De herdenking heeft twee kanten. In de eerste plaats was er de afgelopen dagen de viering van het feit dat het christendom vaste voet aan Groenlands wal kreeg. Dat had vooral een kerkelijk karakter en kreeg onder andere in een viering gestalte. Lutherse, anglicaanse en rooms-katholieke hoogwaardigheidsbekleders uit Denemarken, Noorwegen en de Faeröereilanden bijvoorbeeld gaven acte de présence. Er werd een dienst gehouden bij de geheel in oude stijl opgetrokken eerste kerk van Groenland, Tjodhildurs kerkje. De herdenking had in de open lucht plaats, omdat het kerkje van twee bij drieënhalve meter slechts krap twintig man kan bevatten.

Maar ook het feit van de ontdekking van Amerika door de zoon van Erik de Rode, die volgens de overlevering vijfhonderd jaar voor Columbus zicht kreeg op dat continent, wordt met gepaste trots herdacht. Afgelopen zaterdag werd het ”Jaar 2000”-festival feestelijk geopend toen het vikingschip ”Islendingur” over het helderblauwe water van de Tunulliarfik (Eriks fjord) voer. Een grote vloot van kajaks begeleidde het schip. De eskimo's stalen de show door met hun bootjes om te slaan en via verschillende technieken weer rechtop te komen. De ”Islendigur” is een replica van het vaartuig waarmee Eriks zoon Leif Ericsson naar New Foundland voer. Vanuit Groenland zal woensdag diezelfde tocht herhaald worden.

Zwaartepunt
Het zwaartepunt van de festiviteiten ligt echter bij de herdenking van de kerstening van Groenland door het besliste optreden van de moeder van Leif. Het is niet niks om je man, die als veelvoudig moordenaar bepaald niet zachtaardig genoemd kon worden, figuurlijk het mes op de keel te zetten en hem te dwingen een kerk te bouwen. „Als je geen kerkje bouwt, zie je mij niet meer in bed noch aan tafel”, vertelt de legende over haar optreden.

Overigens liet Roderik het kerkje uit het zicht van zijn boerderij bouwen. Tjodhildurs kerkje is al lang een ruïne, die als toeristische trekpleister dient. De godsdienstig zeer betrokken vrouw zou geglimlacht hebben als ze wist dat na duizend jaar het kerkje, een paar meter bij de oude fundamenten vandaan, na verwoesting weer als een nieuw bedehuis is opgetrokken.

Kerstening
Was het Tjodhildur die de aanzet voor de bouw van een kerkje gaf, haar zoon Leif komt de eer toe dat hij heel Groenland onder de vaan van het christendom bracht. In 1982 was al herdacht dat Erik de Rode duizend jaar eerder naar Groenland trok. In 985 organiseerde Roderik vanuit IJsland een nieuwe emigratietocht, waaraan 25 schepen deelnamen. Na de 1000 kilometer lange tocht waren nog maar veertien schepen over.

Roderik wees aan waar men zich mocht vestigen. De Ketilfamilie kreeg de Ketilfjord, de familie Byrna de Byrnafjord. Bij Bratthahlid, landinwaarts in de Eriksfjord, lag het beste stuk land. Dat had Roderik zich al tijdens zijn eerste reis toegeëigend. Het werd het centrum van de eerste Noorse kolonie. De boerderijen lagen ver bij elkaar vandaan.

Rond het jaar 1000, toen het eerste kerkje gebouwd werd, telde Groenland 330 Noorse boerderijen, met in totaal 5000 mensen. De boerderijen werden uit steen en turf gebouwd. Schapen, runderen en varkens bevolkten de stallen. De boeren jaagden op zeehonden, rendieren, walrussen en rendieren. Het christendom verdween. Rond 1500 waren de oude vikingen, mede door het kouder wordende klimaat, uitgestorven. Noorwegen heeft vervolgens Groenland een poosje geannexeerd.

Het zou echter tot 1721 duren voor Groenland weer te maken kreeg met de christelijke kerk. De Deense zendeling Hans Egede wist heel veel oorspronkelijke bewoners, de inuït, tot het christendom te brengen. Zo'n 200 jaar later moest Knud Rasmussen helemaal naar het uiterste noorden van Groenland gaan om nog mensen te vinden die het oeroude natuurgeloof aanhingen.

Volledige Bijbel
Van alle herdenkingen en festiviteiten in Groenland heeft morgen misschien wel de belangrijkste plaats. Dan zal de Deense koningin de officiële autorisatie ondertekenen voor het vrijgeven van de eerste volledige Bijbel in het Kalaallisut, de taal van Groenland. Door deze vertaling is het voor iedere Groenlander mogelijk de Schrift in zijn moedertaal te lezen.