Schuller preekt succesevangelie

Eén ding moeten we hem toegeven: hij raakte niet betrokken bij schandalen zoals televisiepredikanten als Jim Swaggart en Jim Bakker. In die zin is hij onbesproken. Maar verder kiest hij voor een typisch Amerikaanse aanpak.

Zijn opvattingen over het zogenaamde ”creatieve denken” zijn een variant op het ”positieve denken” van Norman Vincent Peale. Het adagium is: Geloof, en alles zal je toevallen. Persoonlijk geloof is volgens Schuller het ontwikkelen van een systeem van persoonlijke filosofie waarin trots, zelfaanvaarding en geloof in jezelf centraal staan.

Geboorteland
Schuller komt met zijn vrouw weer terug in het geboorteland van zijn ouders. Robert groeide op in een Nederlands emigrantengezin in de staat Iowa. Hij studeerde aan het Hope College in de staat Michigan, een opleiding waaraan veel emigranten uit Nederland studeerden. In 1955 trok hij naar Californië, waar hij een drive-inbioscoop ombouwde tot een alternatieve kerk. In 1980 werd de Crystal Cathedral in gebruik genomen, waar ruimte is voor 10.000 zitplaatsen. Vandaaruit zendt Schuller zijn televisieprogramma's uit naar 160 landen. In Nederland trekken de diensten naar schatting iedere zondagochtend gemiddeld 70.000 kijkers.

Schuller liet tijdens de opening van zijn ”Kristallen Kathedraal” Norman Vincent Peale preken, de propagandist van het positieve denken. Dat is veelzeggend. Self-esteem is van „allesbeslissende betekenis” (Schuller). „Je kunt niet van een ander houden als je niet van jezelf houdt.”

Schullers uitleg is volgens de baptistenpredikant K. van Berghem, die een kritische studie verrichtte naar de opvattingen van Schuller, dat Jezus het kruis onderging om Zichzelf en onze zelfachting te heiligen. „Van Schuller mogen we niet zeggen dat de mens een verloren zondaar is. Bekering is bij hem niet anders dan dat het negatieve beeld dat de mens van zichzelf heeft verandert in een positief beeld. Schullers mensbeeld is vrijzinnig. Volgens hem moeten we allereerst onszelf leren liefhebben voordat we God of de naaste kunnen liefhebben.”

Welvaartspredikers
Schuller wordt getypeerd als een typische Amerikaanse welvaartsprediker. Wie gelooft, wordt succesvol, rijk en gelukkig. Hij schrijft letterlijk: „De tien geboden zijn de tien positieve principes voor welvaart.” Er lijkt ook een verbinding te liggen met het New Age-gedachtegoed. De godsdienstwetenschapper dr. R. Kranenborg stelde in een artikel met de titel ”New Age in Kristallen Kathedraal” dat in de twintigste eeuw in Amerika zich de opvatting verbreidde dat ziekte ontstaat door negatief denken. Men vindt dat zowel bij ”Christian Science” als bij New Age. Kranenborg: „Maar uit diezelfde bron komt eveneens de idee van ”positief denken” (Peale) of ”mogelijkheidsdenken” (Schuller). Zijn filosofie staat zeer dicht bij New Age. Hij geeft haar een christelijk sausje, maar de kern van de boodschap kun je buiten de kerken op vele manieren tegenkomen.”

Een nieuw zelf
Mike Nason, de rechterhand van Schuller, zegt desgevraagd dat Christus juist zelfachting tot stand heeft gebracht. „Hij geeft ons dat in de nieuwe geboorte wanneer we berouw tonen en ons bekeren. We krijgen dan een nieuw zelf dat we mogen liefhebben omdat God ons liefheeft.”

Maar klinkt de boodschap niet geweldig optimistisch?
„Ja, maar Christus geeft ons juist reden tot nieuw optimisme. Zijn boodschap is door en door optimistisch. Door Zijn genade krijgen we geluk en voorspoed en mogen we van het leven genieten. Maar dat wil niet zeggen dat er nooit problemen zijn. Het Evangelie staat niet noodzakelijk garant voor eeuwig bezit van geld en geluk.”

In Nederland wordt Schuller op handen gedragen. Vragen over de principes van de ”Hour of Power”-beweging in Nederland kunnen bij gebrek aan een woordvoerder niet worden beantwoord. Oud-premier Van Agt, voorzitter van Hour of Power Nederland, is in een brochure in ieder geval laaiend enthousiast. „Ds. Robert Schuller is een man Gods, een metgezel die verkwikking brengt. Zijn kristallen kathedraal is een wijd venster naar de hemel erboven. (...) In het licht van de fakkel van zijn blijmoedigheid helpt hij mensen ontdekken hoeveel geestelijke energie zij kunnen activeren in zichzelf.”

Een typerende uitdrukking van positief denken is het activeren van innerlijke energie. Schullers uitspraken over de waarde van de tien geboden zijn zonder meer schokkend te noemen. Over het leven naar deze geboden zegt hij: „We zullen trots in plaats van schaamte genieten, succes in plaats van mislukking. We zullen heel wat gelach, vrede en plezier ondervinden. Ja, U bent werkelijk een God van liefde.”

Op de vraag wat het meest had bijgedragen aan het welslagen van zijn bediening, zei Schuller eens: „Onze positieve benadering.” Mike Nason is overtuigd van de zegen op de prediking van Schuller. „We krijgen wekelijks duizenden brieven. Duizenden komen wekelijks door de prediking van Schuller tot geloof.” Of het allemaal echte bekeringen zijn? Nason: „Mensen vinden Christus, gaan de Bijbel lezen en sluiten zich aan bij plaatselijke gemeenten. Waarom moet ik dan deze mensen beoordelen?”