CDA'ers aangeslagen
Door A. de Jong
DEN HAAG – „We hebben er alles, echt alles aan gedaan, maar het heeft niet gebaat. Nee jongens, we hebben gewoon de tijd niet mee”. Mevrouw Bijleveld, tweede op de kandidatenlijst van het CDA, kan er met haar verstand niet bij. En dat kan niemand van de aanwezigen op de uitslagenavond van de christen-democraten. Vijf zetels verlies, en dat na zo'n enthousiaste campagne, door zulke frisse kandidaten, met zo'n sociaal programma?
De grote teleurstelling komt meteen om acht uur, als de laatste peiling van Inter/View, uitgevoerd gedurende de dag van de verkiezingen, bekend wordt. Het CDA zakt van 34 naar 29 zetels. Iedereen weet: Die laatste prognose voor de echte uitslagen is gewoonlijk zeer betrouwbaar.
De teleurstelling is van de gezichten van de christen-democraten af te lezen. Het is waar, de peilingen zijn de afgelopen maanden niet gunstig geweest. Toch hoopten velen in de partij stilletjes dat in elk geval de 34 zetels die het CDA nu heeft, vastgehouden konden worden. De werkelijkheid zit er ver vandaan.
Driedubbel
Maar ieder houdt zich –zoveel mogelijk– groot. „Het CDA eindigt hier niet als partij”, zo trapt de Hoop Scheffer de eerste open deur in. „Wat wij in deze campagne gepresteerd hebben, moeten we de komende tijd met driedubbele kracht voortzetten”. De woorden van de lijsttrekker gaan bijna verloren in het enorme gejuich, geklap en getrappel van de aanwezigen. Ze wijten het verlies blijkbaar niet aan hun voorman.
Maar wat is dan de oorzaak van dit verlies? In 1994 werd het dramatische verlies van twintig zetels vooral op rekening geschreven van de blunders van Brinkman en van het veel te rechtse programma. Daar kan het nu niet aan gelegen hebben. Het warme sociale programma en de heldere taal van De Hoop Scheffer vonden binnen het CDA voortdurend bevestiging. De Hoop Scheffer houdt dan ook niet op dit te benadrukken. „We hebben in de partij enorm veel instemming ontmoet. Dat heeft ons goed gedaan. Dat betekent voor mij nog altijd dat we op het goede spoor zitten”.
Ook partijvoorzitter Helgers houdt onverminderd vast aan het programma. „We hebben een jaar de tijd gehad om ons elan te laten zien en ons sterk vernieuwde programma aan de man te brengen. Dat is blijkbaar te kort geweest. In dit tijdsbestek hebben we het niet kunnen overbrengen. We hebben wel diepte-investeringen gedaan. We hebben een goed fundament gelegd”.
Stijf gesloten
Helgers is daarom „niet teleurgesteld. We zijn nog altijd de derde partij van het land”. Een verklaring voor het verlies van het CDA is volgens de partijvoorzitter verder dat „paars gedurende de hele campagne de gelederen stijf gesloten hield. Wij kwamen daar niet tussen”.
Kersvers kamerlid De Milliano probeert eveneens nog enigszins de lichtzijde van de uitslag te zien. „Een paar jaar geleden stonden we in de peilingen op 26 zetels. Dat was het dieptepunt. Blijkbaar hebben we het dan over de harde kern van onze aanhang. Sindsdien zijn we langzamerhand opgekrabbeld”. Als in de loop van de avond het CDA tijdelijk nog verder zakt naar 28 zetels, verliest ook het verhaal van De Milliano steeds meer kracht.
Personele gevolgen
Een fractiemedewerker ziet het nog maar slecht zitten. „Dit heeft flinke personele gevolgen voor het fractiepersoneel. Ik kan er wel enkele verzinnen die waarschijnlijk hun baan kwijt zijn”. Maar ook hij ziet behalve zwart ook nog wit. „De vorige keer kwamen er in onze fractie maar vier nieuwe kamerleden. Nu zullen dat er waarschijnlijk zo'n vijftien zijn.
Die kunnen er met frisse kracht tegenaan. Niet dat Lansink het niet goed doet, maar iemand die zeventien jaar volksgezondheid doet, moet oppositie voeren tegen wetten die hij zelf ooit met amendementen in elkaar heeft geknutseld”.
De gedachte dat het CDA wellicht steeds meer op zijn 'natuurlijke' grootte zit en dat in elk geval de fractieomvang in de tijd van Lubbers kunstmatig hoog was, wordt op de uitslagenavond niet gehoord. Eerste-Kamerlid mevrouw Van Leeuwen komt het dichtst bij deze visie. „Het christendom is blijkbaar steeds meer een zaak van de ouderen in onze samenleving. Dat werkt negatief uit voor een partij als de onze. Maar hoe zou je die ontwikkeling moeten stuiten? Het is triest. Ik ben erg teleurgesteld”.
Aanbevolen
„Teleurgesteld” is ook het huidige kamerlid Ten Hoopen. Hij staat op nummer 31 van de kandidatenlijst en kan het dus wel vergeten. Ten Hoopen, voormalig CHU'er, werd onlangs door de H. K. Beernink Stichting aanbevolen als een van de weinige kandidaten die in christelijk-principieel opzicht nog betrouwbaar zijn.
De andere door de stichting aanbevolen kandidaat is de heer Mosterd uit Putten. Over zijn positie –hij staat op nummer 28 van de lijst– ontstaat pas in de loop van de avond echte duidelijkheid.
De Hoop Scheffer herhaalt aan het eind van de avond nog maar eens de slogans van de campagne, zij het met enige varianten. „Samenleven doe je niet alleen, maar ook samen campagne voeren doe je niet alleen. Ook deze avond staan we schouder aan schouder”.
Aan de oneliners van De Hoop Scheffer kan er op 6 mei 1998 nog één toegevoegd worden: Samen verliezen doe je niet alleen.
