D66: Incasseren en doorgaan

De partij van Borst kon niets beters verzinnen dan alvast de brokstukken bijeen te rapen en te beginnen aan de campagne voor de naderende kamerverkiezingen. „Wil de kiezer een tweede paars kabinet, dan zal hij het op 6 mei echt anders moeten doen”.

Uiterlijk onbewogen, af en toe vriendelijk glimlachend, staarden de democraten naar de resultaten die gemeente na gemeente binnendruppelden. Maar van binnen smaakten zij de bitterheid van het verlies. Ietwat cynisch kwam dan ook ineens het voorstel om de enkele gemeente waar D66 geen verlies heeft geleden, een bosje bloemen te bezorgen.

Juist omdat de vorige kamerverkiezingen D66 in het centrum van de macht brachten, is het voor de democraten des te smadelijker nu op forse achterstand te worden gezet door PvdA, VVD en CDA. Bovendien moeten de locale D66-vertegenwoordigers het verteren dat ze in een aantal gemeenten worden voorbijgestreefd door de Socialistische Partij, GroenLinks en de drie kleine christelijke partijen gezamenlijk.

Strakke gezichten
De partijprominenten die de bui al zagen hangen, hielden zich lang verscholen in de catacomben van het Hilversumse raadhuis, een gebouw dat door de strakke lijnen van architect Dudok naadloos aansloot op de strakke gezichten. Pas halverwege de avond verscheen de uiterlijk emotieloze lijsttrekker mevrouw Borst. Zij kwam met dezelfde boodschap die De Graaf, Van Boxtel, Van Mierlo en Kohnstamm vóór haar al brachten: De kiezers moeten zich nog eens goed bedenken, want geven zij op 6 mei eenzelfde signaal af, dan is dat een stem tegen een tweede paars kabinet.

„Wij werpen door deze treurige uitslag de handdoek niet in de ring”, zei Borst strijdvaardig. De bedaagde lijsttrekster moest wel volhouden door dit resultaat „meer gemotiveerd dan ooit” te zijn, want ze weet dat zij evenals haar medekabinetsleden van D66 de koffers kan pakken wanneer zij dit tij niet nog voor de kamerverkiezingen kan keren. Krachtige taal dus van de grootste verliezer: „Dit is niet voor herhaling vatbaar. Als de kiezer paars II wil, moet hij nu echt D66 gaan stemmen”.

Niet meedoen
Partijvoorzitter T. Kok richtte zijn conclusie nog iets meer op de eigen partij. „Wanneer dit signaal er over twee maanden weer zo zijn zal, weten wij dat het kiezersvolk de inbreng van D66 in het huidige kabinet niet heeft gewaardeerd. Wij zullen daaruit dan de enig juiste conclusie trekken en niet meedoen aan een volgend kabinet”.

Waarom het succes van het paarse kabinet, toch het geestelijke kind van in de eerste plaats de democraten, niet afstraalt op D66, blijft voor de partijleden een raadsel. Partijleider Borst probeerde het gisteravond nog eens: „Misschien ligt het eraan dat wij als paarse partij niet opvallen tegen een paarse achtergrond, terwijl rood en blauw dat wel doen”. Borst zei zich te realiseren dat D66 „relatief onzichtbaar” is. „Toch hebben wij wel degelijk een uiterst goede bijdrage geleverd”.

Dat is precies de boodschap waarmee Borst en haar medestanders met hernieuwde inspanning de boer op willen. „We moeten er nu alles aan doen om de kiezer te overtuigen van het nut dat ze vier jaar geleden onze huidige positie gaven. We moeten er met alle bewindslieden en kamerleden op uit, het land in”.

Kamerlid Van Boxtel: „We gaan nog een tandje hoger in het campagnevoeren en het gaat lukken”. Fractievoorzitter De Graaf: „Het land moet nog overtuigender gewezen worden op de noodzaak van D66 voor een volgend kabinet. Als dat duidelijk wordt, blijft ons dit op 6 mei bespaard”.

Lichtpuntjes
De democraten lijken dus voorlopig kracht te zoeken door met hun volle gewicht aan het kabinet-Kok te gaan hangen. Maar ondanks die relatieve armoede zag Borst nog een enkel lichtpuntje in de donkere wolken boven haar partij. „De lokale partijen scoorden deze gemeenteraadsverkiezingen fors. Dat zijn veelal partijen die het referendum hoog in het vaandel hebben staan. Ik hoop dat dat bij de kamerverkiezingen op ons als 'partij voor het referendum' over zal slaan.

Coryfee Van Mierlo kwam niet verder dan dat D66 „niet verder meer achteruit kan. We hebben dus een grote toekomst voor ons”. De stille hoop van het aanstormend talent De Graaf was al niet veel overtuigender: „Ook de vorige keer deden wij het tijdens de gemeenteraadsverkiezingen veel slechter dan bij de kamerverkiezingen”. Verder wees De Graaf op de buitengewoon matige opkomst. „Dat is vooral voor onze partij een slechte zaak”.

„Ontzettend rot”
Eigenlijk was het alleen Van Mierlo die zich echt realiseerde dat het ging om de verkiezing van gemeenteraden en dat dat iets meer is dan een serieuze peiling van de stand van zaken voor de 'echte' verkiezingen. Hij was ook de enige met een reactie die openhartig en eerlijk was. „Wat is dit ontzettend rot voor al die gemeenteraadsleden”, zo zei de D66-bewindsman.

Al de anderen hielden het masker op en gaan zo de komende weken in. „Morgen maken we de balans op”, meldde Van Boxtel. „Dan bekijken we hoe we dit aan gaan pakken”. Inhoudelijk zal er volgens hem bij D66 weinig veranderen. „Wij willen bekend staan als een partij die de kiezers niet bedriegt”. Dat is ook de lijn van partijvoorzitter Kok: „Wat D66 produceert, is nu eenmaal geen wasmiddel”.

Volgens beiden is er geen enkele sprake van dat De Graaf het lijsttrekkerschap van minister Borst zal overnemen. Gezamenlijk houden de democraten vol dat zij geloven in hun huidige lijsttrekker. Bovendien zijn zijn ervan overtuigd dat niets van de teleurstellende uitkomst aan het optreden van mevrouw Borst te wijten is.

Van Boxtel houdt vol dat de paniek niet in de gelederen van zijn partij te vinden is. „Laten ze dat maar aan ons merken”.

Boemerang
Het eerste staaltje van de komende campagne was er gisteravond in Hilversum al toen opeens een boemerang door de zaal vloog. Het opschrift van het vliegende object was typerend: “Geef uw stem niet weg. D66 komt sterk terug”. De verkiezingsaffiches liegen in ieder geval niet: D66 kijkt verder. Maar zonder veel perspectief.