CDA houdt zich
verrassend goed

Opvallend is ook de forse winst voor GroenLinks en de Socialistische Partij. In veel (middel)grote gemeenten wisten deze partijen een flink aantal zetels te bemachtigen of hun bestaande fracties uit te bouwen.

Ondanks alle slechte prognoses zagen de christen-democraten hun positie in de raden ten opzichte van 1994 nauwelijks aangetast. Vergeleken met de kamerverkiezingen van dat jaar werd zelfs een stemmenwinst van 2 procent geboekt.

Omgerekend houdt de PvdA 37 zetels en blijft zij de grootste partij in een fictieve Tweede Kamer. Het CDA volgt met 36 en wint twee zetels. De VVD klimt met één zetel naar 32, D66 duikelt van 24 naar slechts zeven. Volgens deze verdeling komen SGP, RPF en GPV gezamenlijk uit op elf kamerzetels.

De Socialistische Partij en GroenLinks boekten een flinke winst. GroenLinks zou op vijftien zetels komen (nu vijf). De partij van Marijnissen (SP) stijgt van twee naar zes zetels. De stemtrend is gebaseerd op de uitslag in de gemeenten waar de grote partijen hebben meegedaan, vervolgens ontdaan van lokale aspecten.

Extreem rechts
Extreem rechts, in 1994 nog goed voor tal van zetels in verschillende grote en middelgrote steden, leed een gevoelig verlies. In Schiedam verloor de partij van Janmaat drie van de vier zetels, in Vlissingen, Arnhem en Utrecht verdwenen de rechts-extremisten uit de raad. Ook in Rotterdam verloor de CD haar vijf zetels.

De uitslagen van Amsterdam en Den Haag waren rond middernacht door een computerstoring nog niet beschikbaar.

Opvallend was de grote overwinning van Leefbaar Utrecht. In deze stad bekwam de partij van zanger-presentator Henk Westbroek, die uit het niets was opgekomen, in één klap op negen zetels. Daarmee werd zij de grootste partij. Een andere succesvolle lokale partij was Leefbaar Hilversum, dat de vorige maal 8 zetels behaalde. Nu bemachtigde de partij van Jan Nagel 14 zetels. In 1994 werd Leefbaar Hilversum, dat de afgelopen dagen met de andere fracties overhoop lag over gepubliceerde peilingen, buiten het college gehouden.

In het hele land behaalden de lokale partijen een lichte winst, van 16 naar 17 procent van de stemmen.

Dieptepunt
De opkomst van 61 procent van woensdag betekent voor de raadsverkiezingen een historisch dieptepunt sinds afschaffing van de opkomstplicht in 1970. Het opkomstpercentage lag vier jaar geleden rond de 66 procent. Aanvankelijk was het met de opkomst nog somberder gesteld, vermoedelijk als gevolg van de barre weersomstandigheden in de ochtend en de vroege middaguren. Het aantal stemmers trok tussen gisteravond nog aardig aan. De stembussen waren dit jaar ook een uur langer, tot acht uur, geopend.

Klein christelijk
De kleine christelijke partijen SGP, RPF en GPV bleken over het algemeen succesvol. Hier en daar moest een zetel worden prijsgegeven, maar elders werd er ook winst behaald. In Rijssen blijft, dankzij winst voor de SGP de meerderheid van 'klein christelijk' gehandhaafd. Met name de gecombineerde fracties deden het goed. In Ridderkerk kreeg de SGP/RPF/GPV-lijst de meeste stemmen, net als de RPF/GPV in Veenendaal. Deze partijen mogen een voorzet geven bij de bespreking over de vorming van een nieuw college.