PvdA en VVD doen
concessies aan D66

Inmiddels lijkt in D66 de bereidheid toe te nemen volop mee te doen aan het herstel van paars II. Wel was gisteren binnen de fractie nog wat gemor te horen over de oproepen van de oud-leiders Van Mierlo en Terlouw om actief mee te werken aan de lijmpoging van informateur Tjeenk Willink en af te zien van vervroegde verkiezingen. Overigens eist de D66-fractie spijkerharde garanties van de coalitiepartners dat ze in de praktijk ook krijgt wat wordt afgesproken. „We willen niet nog een keer worden gepakt”, aldus een prominenten D66'er.

De drie fractievoorzitters waren gisteren na hun bezoek aan de informateur redelijk optimistisch over het verloop van de onderhandelingen. Melkert constateerde „dat er vooruitgang wordt geboekt. Elke dag dat we verder komen nemen de kansen toe.” De PvdA-fractievoorzitter is bereid tot aanpassing van het kiesstelsel en invoering van het raadgevend referendum. Volgens de PvdA'er past die vorm van volksraadpleging binnen het regeerakkoord. Daarover waren de coalitiepartners het immers eens bij de behandeling van het verdergaande correctief referendum.

Dijkstal wil concessies doen op het gebied van het kiesstelsel, maar wil niets weten van een raadgevend referendum. De VVD'er ziet aanpassing van het kiesstelsel als een concessie aan D66. „Als we hier een stap verder mee komen, zijn we een eind op weg.” Dijkstal is bereid D66 het een en ander toe te geven, maar hij wil absoluut niet het regeerakkoord openbreken. Wat hem betreft moet elke concessies aan de democraten binnen het bestaande regeerakkoord passen.

Betrouwbaarheid
Melkert erkent het recht van De Graaf om van PvdA en VVD betrouwbaarheid in het nakomen van een eventueel aangepast en aangevuld regeerakkoord te verlangen. „Samenwerking vereist dat je op elkaar aankunt. Dat is vorige week misgegaan. Maar politiek is nu eenmaal niets iets wat je kunt programmeren.” Dijkstal heeft weinig speelruimte voor grote staatkundige vernieuwingen, omdat zijn fractie daarvan weinig moet hebben. „De ruimte is niet groot. Toch ben ik verheugd dat D66 de gesprekken zo ingaat.”

De gedachten gaan bij aanpassing van het kiesstelsel uit naar de vorming van een beperkt districtenstelsel, waardoor de kiezers een directere invloed krijgen op de samenstelling van de Tweede Kamer. Dat kan door de kiezers twee stemmen te laten uitbrengen: een op de landelijke lijst van zijn keus, en een op een regionale kandidaat. Maar het is nog niet duidelijk of hiervoor de Grondwet moet worden aangepast.

Het kiesstelsel kan ook in de richting van D66 aantrekkelijker worden gemaakt door het vereiste aantal voorkeurstemmen om voor een kamerzetel in aanmerking te komen, te verlagen. Gisteren was in politieke kringen in Den Haag te vernemen dat D66 behalve het raadgevend referendum in elk geval nog aanpassing van het kiesstelsel eist. Ook verandering in de benoeming van de burgemeester is onderwerp van gesprek, evenals de positie van de Eerste Kamer.

Voortvarend
Informateur Tjeenk Willink praat vandaag opnieuw afzonderlijk met de drie fractievoorzitters. Het is niet duidelijk wanneer hij de drie gezamenlijk zal ontvangen. De informateur wil voortvarend te werk gaan, maar vindt het bereiken van een deugdelijke overeenkomst van groter belang dan de termijn waarop het akkoord kan worden bereikt.

Volgens een betrokkene neemt Tjeenk Willink een dag vertraging graag voor lief, want dit proces heeft tijd nodig. Het ziet ernaar uit dat de informateur morgen zijn gesprekken niet zal kunnen afronden, maar volgende week verdergaat. De informateur heeft gisteren de fractievoorzitters gevraagd na te denken over mogelijk concrete oplossingen, die hij dan vervolgens in een voorstel uitwerkt.