Kabinet biedt Koningin ontslag aan
Kiezer dit najaar
weer naar stembus
Van onze redactie politiek
DEN HAAG – Koningin Beatrix heeft vandaag haar adviseurs ontvangen op paleis Huis ten Bosch, nadat premier Kok haar gistermiddag het ontslag van zijn kabinet heeft aangeboden. Uit de politieke reacties op dat ontslag is duidelijk geworden dat paars II niet meer te lijmen valt en dat verkiezingen dit najaar onafwendbaar zijn.
Na 5 uur vergaderen met zijn ministersploeg maakte premier Kok gistermiddag de gang naar de vorstin om haar het ontslag van zijn tweede kabinet aan te bieden.
Een poging van de VVD- en PvdA-ministers om D66 binnenboord te houden mislukte. Zij hebben de democraten voorgesteld het wetsvoorstel over het referendum, dat dinsdagnacht door de stem van VVD'er Wiegel in de Senaat sneuvelde, zo spoedig mogelijk in ongewijzigde vorm opnieuw bij de Tweede Kamer in te dienen. D66 weigerde dat. Politiek leider De Graaf zei dat zijn partij zich niet wilde laten troosten met een „fopspeen waarvoor D66 de leeftijd is ontstegen.”
Koningin Beatrix heeft vanmorgen gesproken met vice-president Tjeenk Willink van de Raad van State over de ontstane situatie. Later vanmorgen brachten de voorzitters van de Eerste en Tweede Kamer, Korthals Altes en Van Nieuwenhoven, hun advies uit. Vanmiddag hebben de fractievoorzitters van de vijf grootste partijen hun opwachting gemaakt. Morgen spreekt de vorstin met de fractievoorzitters Marijnissen (SP), Van Dijke (RPF), Van der Vlies (SGP) en Schutte (GPV).
Bittere pil
Na zijn bezoek aan de majesteit gaf Kok een toelichting in de Tweede Kamer. Hij noemde de val van het kabinet een „bittere pil” en een „belangrijk en emotionerend moment.” Het verwijt dat de poging om een verworpen wetsvoorstel opnieuw te willen indienen van minachting voor het parlement zou getuigen –een verwijt dat vooral het CDA en de kleine christelijke fracties het kabinet maakten–, verwierp hij.
Tijdens het debat dat op Koks verklaring volgde, maakten de fractievoorzitters van PvdA en VVD, Melkert en Dijkstal, duidelijk dat zij willen onderzoeken of voortzetting van paars nog mogelijk is. Maar De Graaf zei direct dat D66 daar niet voor in is. „Er is vannacht iets onherstelbaars gebeurd”, zei hij. „De VVD is in gebreke gebleven bij het inlossen van de belofte mee te werken aan de invoering van een correctief referendum. Het houden van nieuwe verkiezingen is nu een democratische vereiste.”
Terwijl Dijkstal zich een ondubbelzinnig voorstander toonde van voortzetting van het huidige kabinetsbeleid, met of zonder D66, was Melkert voorzichtiger. Een PvdA/VVD-kabinet valt buiten het verkiezingsmandaat van vorig jaar, meent hij. Als het niet mogelijk is de oude coalitie te herstellen, moeten er nieuwe verkiezingen komen, stelde hij vast.
Landsbelang
Na afloop van de eerste ronde in het debat bleken Dijkstal en Melkert alleen te staan met hun wens om voortzetting van paars te onderzoeken. Alle andere fractieleiders, met uitzondering van de SGP, drongen aan op nieuwe verkiezingen. Fractievoorzitter Van der Vlies (SGP) pleitte voor een rompkabinet van PvdA en VVD met een afgebakend mandaat om de Kosovo-oorlog en de Bijlmerenquête serieus te kunnen blijven behandelen. Verkiezingen zouden dan in het najaar kunnen plaatshebben.
Premier Kok zei tegenover de Kamer het landsbelang in zijn demissionaire periode „ruim te zullen interpreteren.” Het kabinet zal niet werkeloos toezien, maar actief blijven. De premier erkende daarbij dat het kabinet zich dan wel wat vaker in de Kamer moet verantwoorden.
Eén kandidatenlijst voor RPF en GPV
„Wiegel is iemand met principes”
Laatste kabinetcrisis 10 jaar geleden
'Bijlmer' afgezakt naar plan 2
„Wiegel wist consequentie van tegenstem”
