Tolerantie die omslaat
in haar tegendeel

Prof. dr. E. Schuurman, bijzonder hoogleraar reformatorische wijsbegeerte in onder meer Eindhoven en Eerste-Kamerlid voor de RPF, reageert voorzichtig op de stelling dat de huidige samenleving almaar intoleranter wordt ten opzichte van christenen. „In zekere zin is dat juist niet het geval. Toen ik dertig jaar geleden aan de universiteit begon met lesgeven, was het geestelijk klimaat veel onverdraagzamer. Je voelde toen de vijandschap. Het was aan het eind van de roerige zestiger jaren, toen mensen op grote schaal afstand namen van de kerk. Ze schopten tegen alles wat kerkmensen lief was”.

„In de huidige samenleving daarentegen heerst een postmodern klimaat. Er is een geweldige individualisering. Het individu is autonoom. Ieder moet zelf weten wat hij of zij vindt. Men staat totaal onverschillig tegenover het gedrag van anderen. Dat heet tolerant, maar is het ten diepste niet. Goede tolerantie verdraagt de ander in zijn uitingen, accepteert zelfs dat de ander hem bestrijdt, maar stelt zich niet onverschillig op tegenover diens zielenheil”.

Zandkorreltjes
Schuurman is daarom niet gelukkig met de huidige ontwikkeling. „Op deze manier gaat de gemeenschap eraan. We leven als zandkorreltjes naast elkaar. Mensen hebben nergens meer boodschap aan en zijn dus ook nergens meer voor te motiveren. Dat is voor ons christenen eigenlijk heel gevaarlijk. Ze laten ons praten, het interesseert hen allemaal niet”.

„Bovendien slaat onverschilligheid gemakkelijk opnieuw om in onverdraagzaamheid. Want o wee als je komt aan de verworven 'vrijheden', dan raak je aan de fundamenten van de moderne mens en zijn cultuur. Dat accepteert hij niet! Hij reageert zelfs agressief als christenen het wagen binnen deze context een appèl op hem te doen”.

Een duidelijk voorbeeld van een mengeling van onverschilligheid en onverdraagzaamheid in de moderne samenleving ziet Schuurman in de reactie van minister Wijers op het kerkelijk protest tegen de 24-uurseconomie. „De indeling van de week in zes dagen en een rustdag is een scheppingsordening. Men heeft wel eens economieën willen vestigen op een werkweek van tien dagen, maar dat liep hopeloos mis. Het is een blijk van onverschilligheid dat men met die wezenlijke ordening geen rekening wil houden”.

„Tegelijkertijd ziet minister Wijers het protest van de kerken blijkbaar als een bedreiging. Hij heeft er geen boodschap aan en wil er pertinent geen rekening mee houden. Hier staan blijkbaar zulke grote belangen op het spel, die moeten –koste wat het kost– doorgaan”.

Scharnierpunt
Onze cultuur bevindt zich op het scharnierpunt van onverschilligheid naar onverdraagzaamheid, stelt Schuurman. Hij ziet dit onder meer bevestigd in de reacties van de samenleving op het SGP-standpunt over het huwelijk van prins Maurits. „Als je het staatkundig gereformeerde standpunt kende, wist je dat de kans groot was dat de SGP dit huwelijk af zou wijzen. Maar er is zo'n vervreemding opgetreden, zo'n onverschilligheid ten aanzien van het gedachteleven van anderen, dat iedereen die niet de hoofdstroom volgt, zich ergert. Rooms-katholiek en protestant worden niet direct gelijkgeschakeld; dat is alles wat men oppikt en daar is men bij voorbaat op tegen”.

Ook in de gerechtelijke vervolging van RPF-leider Van Dijke ziet Schuurman zowel onverschilligheid als onverdraagzaamheid. „Je hoort en leest opvallend vaak de mening: Ik ben het niet met Van Dijke eens, ik wil part noch deel hebben aan die man, maar ze moeten wel ophouden met hem te vervolgen”.

„Tegelijkertijd is het waar dat een deel van de samenleving er duidelijk op toelegt Van Dijke het zwijgen op te leggen. Immers, het gerechtshof had hem al schuldig bevonden, hij had zijn excuses al aangeboden, alles was afgedaan. Het is daarom opvallend dat juist in verkiezingstijd het vuur weer wordt opgerakeld. De homobeweging kiest met opzet een bekende vertegenwoordiger van een groep uit. Op die manier wil zij greep krijgen op het orthodox-christelijk volksdeel”.

Niet begrepen
„Helaas begrepen sommige christenen niet meteen dat zich hier een zeer intolerante geest manifesteerde. Gelukkig zijn zij daar bij nadere beschouwing op teruggekomen”.

We moeten in zijn algemeenheid waken voor een verzwakking van onze oordeelsvorming, stelt de RPF-senator. „De zaak-Van Dijke is wel degelijk een testcase voor de vrijheid van godsdienst in ons land. De context van de opmerking van Van Dijke maakt immers volstrekt duidelijk dat het een aan eigen kring gerichte opmerking was. Dat is geen discriminatie en al zeker geen kwetsen van andersdenkenden”.

De kwestie-Van Dijke is voor Schuurman het bewijs dat de Nederlandse overheid met de Algemene wet gelijke behandeling een verkeerde weg is ingeslagen. „Het doel van deze wet is onomwonden geweest tot dit soort processen te kunnen komen. De restanten van de christelijke publieke moraal moesten worden opgeruimd. Dat juist christenen het in onze samenleving vaak moeten ontgelden, heeft met onze geschiedenis te maken. We zijn een door en door geseculariseerde cultuur. Mensen hebben veel problemen en zoeken de schuld daarvan bij hun achtergrond”.

„Het valt me telkens weer op dat men een zeer rekbare houding heeft tegenover bijvoorbeeld de islam, maar dat je je in Nederland heel wat mag veroorloven tegenover het christendom. Spreken over „de hondentrouw van christenen”, zoals onlangs weer op de radio gebeurde, is heel gewoon. En wat erger is: ook over de God van de christenen lijkt openlijk beledigend te mogen worden gesproken”.

Levenswandel
Schuurman is er geen voorstander van om bij smaad al te snel naar de rechter te stappen, tenzij het om arbeidsrechtelijke kwesties gaat. „Veel zullen we moeten verdragen en we zullen het kwade met het goede moeten overwinnen. Persoonlijk heb ik het altijd heel belangrijk gevonden dat een christenpoliticus niet alleen visie heeft, maar ook een integere levenswandel. Het gebod van de naastenliefde moet ook in het politieke bedrijf hooggehouden worden”.

„Gelukkig mag dit ook resultaat hebben. Zo heeft de voorzitter van de Eerste Kamer een waardevol woord gesproken toen hij onlangs de overleden oud-senator Barendregt herdacht. Daarin klonk respect door en ook inlevingsvermogen voor wat de SGP'er tijdens zijn leven dreef. Dan zie je dat er toch wel iets van de christelijke geest overkomt. Men beseft: het zit diep bij die mensen, ze doorleven het en ze ridiculiseren of kleineren anderen niet”.