Chip regelt thuisdialyse

Nefroloog dr. J. B. Rosman uit het Haagse Westeindeziekenhuis windt er geen doekjes om. De HomeChoice Pro is geschikt voor een veel bredere doelgroep dan de oude apparatuur. Nogal wat bejaarde patiënten bijvoorbeeld begonnen niet aan thuisdialyse omdat ze het zelf instellen van het apparaat niet zagen zitten. Ook verpleegkundigen in een woonzorgcentrum vonden het vaak te ingewikkeld. Met als gevolg dat verpleeghuisbewoners drie keer per week naar een dialysecentrum moeten worden gebracht. De bewoners kunnen straks gewoon in de eigen zorginstelling behandeld worden.

Rosman maakte vorige week op een internationaal congres in Madrid honderden collega's deelgenoot van zijn ervaringen met de HomeChoice Pro en haalde daarmee een Europese primeur. Hij testte het apparaat en de chipkaart bij zeven patiënten tussen de 28 en 65 jaar.

Een van hen is Kitty Jansen (40). Ze woont in Den Haag en heeft drie kinderen. Tijdens een zwangerschap werd ontdekt dat haar nieren niet goed werkten. Bijna twintig jaar lang kon ze met een eiwitbeperkend dieet uit de voeten. Totdat haar nierfunctie zo verslechterd was dat verder uitstel van dialyse niet meer mogelijk was.

Kitty kon kiezen tussen hemo- en peritoneaaldialyse. Hemodialyse heeft twee tot drie keer per week plaats in het ziekenhuis. Het bloed van de patiënt wordt afgetapt via een speciaal aangelegd bloedvat in de onderarm (shunt), een verbinding tussen een ader en een slagader, en naar een kunstnier geleid. De kunstnier reinigt het bloed van afvalstoffen en pompt het weer terug in de bloedbaan. Het spoelen neemt ongeveer vier uur in beslag.

Bij peritoneaaldialyse of buikspoeling heeft de uitwisseling van afvalstoffen dagelijks plaats via het buikvlies van de patiënt. Dat bevat een netwerk van ragfijne bloedvaatjes. Via een chirurgisch aangelegde permanente catheter wordt spoelvloeistof in de buikholte gebracht. Het buikvlies fungeert vervolgens als een filter dat afvalstoffen uit het bloed doorgeeft aan de spoelvloeistof. Daarna wordt de spoelvloeistof afgevoerd.

Overvolle centra
Kitty koos voor buikspoeling. „Ik vond het makkelijk dat je jezelf thuis kan behandelen. Bovendien waren de dialysecentra in Den Haag overvol, zodat ik drie keer per week naar Gouda zou moeten. In januari 1998 werd de catheter operatief geplaatst. Daarna werd me in vier dagen geleerd hoe ik met de oude HomeChoice moest omgaan. Ik vond het niet moeilijk, maar ik kan me voorstellen dat ouderen er moeite mee hebben. Je moet alle getallen die met de filtratie te maken hebben zelf intoetsen en dat vergt enige computervaardigheid.”

Met de nieuwe HomeChoice Pro is dat allemaal niet meer nodig. Kitty: „Je steekt de chipkaart die door je dokter is geprogrammeerd in het apparaat en je kunt beginnen. Het enige wat je verder moet doen is de spoelzakken aansluiten op de catheter. Dat is in een wip gebeurd. Daarna kun je lekker gaan slapen.”

Slapen? „Ja, het spoelen gebeurt 's nachts. Omdat het dialyseproces acht uur duurt, ga ik elke dag om half elf naar bed. Dan kan ik tegelijk met de kinderen uit bed. Op zaterdag en zondag is dat niet nodig en kan ik ook later gaan slapen. Als je maar acht uur in bed blijft.”

Kitty heeft het dialyseapparaat ter grootte van een forse cassetterecorder op haar nachtkastje staan. De afvalvloeistof loopt weg via een speciaal in haar kamer aangelegde afvoerbuis die op het riool is aangesloten. „Je kunt het natuurlijk ook wel via een wastafel weg laten lopen, maar dat is niet erg fris. Want eigenlijk is het gewoon urine.”

Soms geeft het apparaat een alarmsignaal, bijvoorbeeld als een slang is afgekneld. Kitty heeft daar geen problemen mee. „Je bent er zo aan gewend. De eerste dagen durfde ik alleen half zittend te slapen. Nu lig ik op m'n zij, op m'n rug en op m'n buik. Dat kan allemaal. Bij een alarm ga ik even verliggen en slaap weer verder.”

Kitty is tevreden over de service van de firma Baxter, fabrikant van de HomeChoice Pro. „Elke veertien dagen krijg ik de zakken spoelvloeistof thuisbezorgd. Als je op vakantie gaat, krijg je ze aangeleverd op je vakantiebestemming. Als je het wilt, zetten ze ook een HomeChoice voor je neer. Maar ik neem liever m'n eigen exemplaar mee. Wij zijn zo aan elkaar gewend.”

Programma
Ook Rosman is zeer te spreken over de HomeChoice Pro. Het apparaat is niet alleen voorzien van een chipkaart, maar tevens van een nieuw computerprogramma (PD-Link). Patiënten die thuis dialyseren, komen een keer per zes weken naar het dialysecentrum in het Westeindeziekenhuis en nemen de chipkaart mee.

Rosman: „We kunnen de dialysegegevens vanaf de kaart teruglezen. Bij de oude apparaten is dat soms een hele uitzoekerij en moet je je door stapels papier werken. Nu zie je op je computerscherm in één oogopslag hoe de zaken er voor staan. Zo nodig kun je de gebruikte hoeveelheid spoelvloeistof of de totale spoeltijd aanpassen. De chip slaat de gegevens op. Als de patiënt de kaart thuis weer in het apparaat stopt, voert hij daarmee automatisch de nieuwe gegevens in en werkt de HomeChoice Pro volgens het aangepaste programma.”

Het is ook mogelijk dat de arts met behulp van een aan de computer toegevoegd modem via een telefoonlijn bij de patiënt 'meekijkt' naar wat er gebeurt. Vervolgens kan hij zo nodig op afstand aanpassingen aanbrengen in het spoelprogramma. Zover is het echter nog niet. De juridische consequenties van het per telefoon versturen van patiëntgegevens moeten eerst op een rij worden gezet, aldus woordvoerster Heidi de Wit van Baxter.

Rosman noemt het een mooie optie, vooral voor landen waar de afstanden naar dialysecentra groot zijn. „De patiënten uit het dialysecentrum in het Westeindeziekenhuis wonen allemaal dichtbij. Als er een probleem is, komen ze zo nodig met de chip naar het ziekenhuis. Ze praten dan even bij en drinken een kop koffie.”

De meest voorkomende complicatie bij peritoneaaldialyse is volgens Rosman huidpoortinfectie op de plaats waar de catheter in de buik verdwijnt. Kitty heeft er ook mee te maken gehad. „Met een antibioticakuur was het snel over.” Een ernstiger complicatie is buikvliesontsteking. Kitty heeft dat niet meegemaakt. Rosman: „Je kunt dat onmiddellijk zien aan het troebel worden van de spoelvloeistof. Daar moet je goed op letten. Gelukkig komt deze complicatie tegenwoordig dankzij nieuw gebruiksvriendelijker materiaal veel minder voor dan vroeger.”

Perspectieven
Van de Nederlanders die dialyseren, maakt zo'n 35 procent gebruik van peritoneaaldialyse. Dat percentage kan volgens Rosman naar 40 à 45 stijgen. Dat zou ook wat lucht geven in de dialysecentra. „Er is een enorm gebrek aan hemodialyseplaatsen, waardoor ik patiënten moet doorsturen naar Gouda en Rotterdam. Dat is geen doen meer. Daar zitten heel wat patiënten tussen die ook thuis zouden kunnen dialyseren, maar ik had m'n aarzelingen of ze er goed mee zouden kunnen omgaan. De drempel is met de komst van de HomeChoice Pro aanzienlijk verlaagd. We hebben dit jaar in ons centrum twaalf patiënten overgezet van hemodialyse op peritoneaaldialyse thuis. Dat is heel goed gegaan. Voor de overheid is het bovendien mooi meegenomen dat thuisdialyse goedkoper is dan hemodialyse.”