„Ogen dicht, contactlenzen uit”
Door Helma Rebel-Struijk
Dag én nacht zachte contactlenzen dragen, is niet aan te bevelen. De kans op een hoornvliesontsteking neemt dan aanzienlijk toe. In het ergste geval kan die aandoening uitmonden in blindheid. Wie zijn ogen gezond wil houden, kan beter elke avond zijn contactlenzen uitdoen en schoonmaken.
Lensdragend Nederland telt zo'n 1,4 miljoen paar ogen. Bijna de helft kijkt door harde zuurstof doorlatende lenzen, de andere helft door zachte lenzen. Vanwege het gemak kiezen steeds meer mensen voor de variant die je dag en nacht in kunt houden: de extended wear-lenzen. Ongeveer 25.000 Nederlanders dragen dit type zachte lenzen.
Juist het inhouden van contactlenzen tijdens de slaap doet de kans op een hoornvliesontsteking sterk toenemen, blijkt uit onderzoek van dr. K. H. Cheng. Hij verrichtte zijn studie, waarop hij onlangs promoveerde, aan de Universiteit van Amsterdam (UvA). De resultaten zijn gepubliceerd in het medische vakblad The Lancet.
Het begin van een bacteriële hoornvliesontsteking kenmerkt zich door een rood en pijnlijk oog. Maar als het daar niet bij blijft, kunnen de gevolgen aanzienlijk zijn. Schade aan het hoornvlies en de littekenvorming die daar het gevolg van is, zorgen voor gezichtsverlies. „In het gunstigste geval herstelt het gezichtsvermogen zich volledig. Soms kan de ontsteking permanente oogschade geven, wat zelfs tot blindheid kan leiden”, zegt oogarts Cheng.
Het dragen van contactlenzen is voor patiënten met een forse ontsteking vrijwel altijd verleden tijd. Door de littekenvorming krijgt het hoornvlies een onregelmatig oppervlak, waardoor lenzen niet goed meer passen. Maar ook correctie met behulp van een bril biedt geen uitkomst. Lasertherapie om de littekens te verwijderen of een hoornvliestransplantatie zijn dan nog de enige behandelmogelijkheden.
Geen cijfers
Voor het onderzoek van Cheng bestonden er geen Nederlandse cijfers over het vóórkomen van bacteriële hoornvliesontsteking bij lensdragers. De betrouwbaarste getallen dateren uit 1989, toen in de VS werd aangetoond dat 4 op de 10.000 mensen met zachte lenzen jaarlijks last kregen van zo'n ontsteking. Bij de extended wear-lenzen was dit 20 op de 10.000.
Bij de studie van Cheng zijn vrijwel alle Nederlandse oogheelkundigen betrokken geweest. Drie maanden lang berichtten zij over nieuwe gevallen in hun praktijk van bacteriële hoornvliesontsteking bij contactlensdragers. Ook na die periode hebben Cheng en zijn collega's contact gehad met de oogartsen, om zo zicht te krijgen op het verloop van de aandoening en de behandelwijzen.
Het resultaat was schokkend: „De nieuwe Nederlandse cijfers komen overeen met de tien jaar oude Amerikaanse cijfers. Betere lensmaterialen en schoonmaakvloeistoffen, het terugdringen van de draagtijd van extended wear-lenzen van een maand naar een of twee weken, het heeft blijkbaar allemaal niets uitgehaald”, constateert de oogarts.
In de onderzoeksperiode –drie maanden– meldden de oogheelkundigen 92 nieuwe gevallen van bacteriële hoornvliesontsteking. „Dagelijks zien we in Nederland dus een nieuwe patiënt”, stelt Cheng vast. In twintig gevallen leidde de hoornvliesontsteking tot ernstig gezichtsverlies, het gezichtsvermogen bedroeg minder dan 30 procent van dat van een gezond persoon. Eén patiënt kon alleen nog licht en donker onderscheiden, ondanks twee hoornvliestranplantaties.
Zuurstof
Dragers van harde, zuurstof doorlatende lenzen lopen het minst gevaar voor een hoornvliesontsteking, blijkt uit de nieuwe cijfers. Jaarlijks gaat het in Nederland om zo'n zeventig patiënten, wat overeenkomt met 1,1 op de 10.000 harde-lensdragers. Dragers van zachte lenzen, die minder zuurstof doorlaten, lopen een ruim drie keer zo groot risico op een infectie. Wie zijn zachte lenzen niet uitdoet voor het slapen gaan, loopt het meeste gevaar. Twintig van de 10.000 dragers van extended wear-lenzen belandt met een ontsteking bij de oogarts, ofwel bijna twintig keer zoveel als dragers van harde lenzen.
Het grote verschil in risico tussen de overdag gedragen zachte lenzen en de extended wear-lenzen zit niet in het materiaal. „Dat is bij beide types vergelijkbaar.” Het 's nachts inhouden is de kern van het probleem, denkt Cheng.
„Het mechanisme van de hoornvliesontsteking bij contactlensdragers is nog niet helemaal opgehelderd. Waarschijnlijk speelt zuurstoftekort een belangrijke rol. Zachte lenzen belemmeren de zuurstofuitwisseling. Wie zijn lenzen tijdens de slaap inhoudt, heeft altijd een zuurstoftekort in het hoornvlies. Er ontstaan kleine wondjes, waardoor bacteriën een kans krijgen om toe te slaan en een ontsteking te veroorzaken.”
De oogarts vindt het niet nodig het dragen van zachte lenzen af te raden. „De kans op een infectie is voor een individuele drager laag. Je kunt zelf het risico op een hoornvliesontsteking verminderen door je lenzen voor het slapen gaan uit te doen. Elke dag de lenzen én het potje schoonmaken met een goede contactlensvloeistof is ook noodzakelijk. Doe bij pijnlijke rode ogen onmiddellijk de lenzen uit en ga zo snel mogelijk naar de optometrist, huisarts of oogarts, om erger te voorkomen.”
