Veel verwachting
van isoflavonen

Onderzoeker Yvonne van der Schouw moet lachen als de vergelijking wordt gemaakt tussen isoflavonen en haarlemmerolie. Geen categorie stoffen lijkt tegen zo veel klachten te helpen als deze. „Eerst meer onderzoek doen”, houdt ze de boot af, al beaamt ze onmiddellijk dat de aanwijzingen tot nu toe veelbelovend zijn.

Isoflavonen helpen niet alleen tegen overgangsklachten maar ze zouden ook een probaat middel zijn tegen botontkalking, vergeetachtigheid, spierzwakte en prostaatklachten. Bovendien zouden ze cholesterolverlagend werken, kanker helpen voorkomen en een beproefd pepmiddel zijn.

In Amerika is al een complete gekte rond isoflavonen uitgebroken nadat officiële onderzoeken wezen op een spectaculaire werkzaamheid bij tal van klachten. Ook in Nederland neemt de populariteit van de middelen met isoflavonen sterk toe. In de damesbladen is al de loftrompet gestoken en intussen is de eerste tv-reclame gesignaleerd.

„Het klinkt wel erg mooi: een natuurlijk middel tegen overgangsklachten. Welke vrouw zou dat niet willen?”, zegt dr. ir. Yvonne van der Schouw van het Julius Centrum voor Patiëntgebonden Onderzoek in Utrecht. Tot nu toe krijgen vrouwen synthetische (niet-natuurlijke) middelen, maar die hebben soms ernstige bijwerkingen.

Als wetenschappelijk medewerker van dit instituut, dat verbonden is aan het Academisch Ziekenhuis Utrecht, bereidt Yvonne van der Schouw momenteel een onderzoek voor waarbij de werkzaamheid van isoflavonen nader onder de loep wordt genomen. Bij een groep van 200 vrouwen tussen de 65 en de 75 jaar zal worden gemeten wat de effecten zijn van een dagelijkse dosis isoflavonen op het cholesterolgehalte, de botsterkte, de spierkracht, de vaatwand en de verstandelijke vermogens.

Een collega van haar, dr. Petra Peeters, werkt aan een tweede onderzoek. Daarbij zal worden nagegaan in welke mate isoflavonen helpen borstkanker te voorkomen.

Hormonen
De medische wetenschap kreeg belangstelling voor isoflavonen toen was gebleken dat bij volkeren die veel soja eten, bepaalde vormen van kanker weinig voorkomen. Ook hebben de vrouwen er veel minder last van overgangsklachten.

In soja zitten veel isoflavonen. Van de stof is bekend dat ze invloed heeft op de hormonen. Onderzoeken naar de werkzaamheid hebben al belangrijke aanwijzingen opgeleverd, maar vervolgonderzoek is nodig om tot definitieve uitspraken te komen.

Zo is gebleken dat veel vrouwen met borstkanker een laag isoflavonengehalte hebben. Maar om daaraan de conclusie te verbinden dat ze om die reden ziek zijn geworden, is net iets te voorbarig. Ook is niet duidelijk welke hoeveelheden dagelijks moeten worden ingenomen om van een beschermende werking te kunnen spreken.

Daarom zal het Julius Centrum voor Patiëntgebonden Onderzoek in Utrecht dit najaar 500 urinemonsters laten onderzoeken die vanaf de jaren zeventig zijn afgenomen bij een grote groep vrouwen. De monsters zijn al die tijd in de vriezer bewaard. Honderd monsters zijn afkomstig van vrouwen die naderhand borstkanker kregen, de overige 400 van vrouwen die deze ziekte tot nu toe niet kregen.

Het bepalen van het isoflavonengehalte is een uiterst lastig karwei dat in Europa alleen in een laboratorium in Helsinki mogelijk is. De eerste resultaten worden begin volgend jaar verwacht. Het onderzoek wordt betaald door de Nederlandse Kankerbestrijding en ZorgOnderzoek Nederland (ZON).

Dr. Peeters van het Julius Centrum: „We hebben sterke aanwijzingen dat isoflavonen een zekere bescherming bieden tegen borstkanker. Van deze stof is bekend dat ze een anti-oestrogene werking heeft, dat wil zeggen een effect op de hormoonhuishouding. Er is een verband tussen hormonen en het ontstaan van borstkanker. Al met al is er voldoende aanleiding om hier beter naar te kijken.”

Het onderzoek naar de invloed op botsterkte, spierkracht, cognitieve functies, cholesterolgehalte en vaatwand wordt gefinancierd door ZorgOnderzoek Nederland en door de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO).

Combinatie
Tot groot ongenoegen van reguliere wetenschappers zoals dr. Peeters en dr. Van der Schouw wacht de handel in voedingssupplementen de nadere onderzoeken niet af maar prijst de middelen met isoflavonen nu al aan bij een skala van klachten. Een van de eerste die zo'n middel op de Nederlandse markt bracht, is de firma Special Health Products uit het Zeeuwse 's-Gravenpolder. Intussen heeft het bedrijf forse concurrentie gekregen.

”Bio Dream Isoflavon” van dit bedrijf wordt vooral aangeprezen als middel tegen overgangsklachten, maar ook als bescherming tegen het ontstaan van tumoren. Het nieuwste voedingssupplement van de firma, ”Bio Dream Active”, heeft volgens eigenaar-directeur Jaap Flikweert nog meer positieve eigenschappen. Hij beveelt het ook aan ter versterking van het immuunsysteem.

Active bevat niet alleen isoflavonen maar ook veel mineralen en vitaminen. Flikweert vermoedt dat die combinatie zorgt voor een bijzondere werkzaamheid. Zijn uitspraken met wetenschappelijke bewijzen staven kan hij niet, maar de ervaringen van de gebruikers wijzen het volgens hem uit. In een Engelse kliniek voor alternatieve geneeskunde zijn naar zijn zeggen de afgelopen jaren zeer opzienbarende resultaten met het middel behaald.

Flikweert kwam de isoflavonen op het spoor via zakelijke relaties in Israël. Nadat hij zijn internationaal handelsbedrijf in agrarische projecten had verkocht, besloot hij zijn tijd nuttig te besteden door deze nieuwe voedingssupplementen op de Nederlandse markt te introduceren. Commercieel werd het een succes.

„Maar dat is niet mijn eerste doelstelling”, benadrukt hij. „Als ik er geld aan kan verdienen zal ik het niet uit de weg gaan, maar ik vind het veel belangrijker dat zo veel mogelijk mensen die ervoor in aanmerking komen, van deze nieuwe middelen gebruikmaken. Het kan veel klachten wegnemen en veel ellende voorkomen. Ik heb al zo veel positieve reacties gekregen dat ik daarvan rotsvast overtuigd ben.”

Haaruitval
In een advertentie in deze krant stelde Flikweert dat Active ook helpt tegen haaruitval bij jeugdige kankerpatiënten die chemokuren ondergaan. Een volgende keer zal hij dat niet meer op die wijze verwoorden. „Dat heb ik in mijn enthousiasme gedaan, maar ik wil daar voortaan voorzichtiger in zijn.”

Ter toelichting vertelt hij dat een aantal jeugdige Active-gebruikers die chemokuren volgen, tegen de voorspelling van de artsen in hun haar hebben behouden. „Dat was in Engeland al ontdekt, maar hier gebeurt nu hetzelfde. Het middel is nog geen halfjaar in ons assortiment maar nu al zijn er frappante resultaten.”

Een vader van een leukemiepatiëntje weet er alles van. Zijn zoontje van zes krijgt sinds begin dit jaar zware chemokuren. Het kind gebruikt vanaf februari Active. „Bijna alle patiëntjes worden kaal en zien er erg ziek uit. Ons zoontje heeft zijn haar nog steeds en ziet eruit alsof hij kerngezond is. Wetenschappelijk gezien is er helemaal niets mee bewezen maar opvallend is het wel.”

Flikweert zegt graag aan onderzoeken mee te werken die meer duidelijkheid kunnen bieden over de werkzaamheid van Active en Isoflavon. „Het laatste wat ik wil, is mensen waardeloos spul verkopen. Maar de ervaringen in binnen- en buitenland zijn dusdanig dat ik het niet verantwoord vind om patiënten langer te laten wachten. Er is een belangrijk verschil met chemische middelen. Het zijn natuurlijke preparaten. De voorgeschreven doses Active en Isoflavon bevatten niet meer isoflavonen dan het dagelijks voedsel bij soja-etende volkeren. Schadelijke effecten zijn dan ook niet te verwachten, wat maakt dat je het kunt gebruiken zonder dat alles tot achter de komma wetenschappelijk is uitgezocht.”