Schoon water uit een rietje
Door drs. B. Y. van der Valk
Een draagbare waterzuiveringsinstallatie, daar zaten ze bij Artsen zonder Grenzen om te springen. De hulporganisatie kan een dergelijke installatie heel goed gebruiken bij calamiteiten, zoals nu op de Balkan. Maar over de hele wereld verkeren miljoenen vluchtelingen in erbarmelijke omstandigheden. De kans op infecties door vervuild water is groot. Zuiver water is broodnodig, in grote hoeveelheden.
De hulporganisatie kan sinds enige tijd in die behoefte voorzien. Eind februari kregen de hulpverleners de beschikking over een dergelijk apparaat, de AquaMobile, ontwikkeld en beproefd door studenten van de technologische werkplaats van de Noordelijke Hogeschool Leeuwarden (NHL) en geproduceerd door een aantal Friese bedrijven.
Artsen zonder Grenzen is zo enthousiast dat ze direct een tweede heeft besteld. En in een prijsvraag van het Internationale Rode Kruis won de AquaMobile de eerste prijs. Ook het ministerie van Ontwikkelingssamenwerking heeft belangstelling voor de AquaMobile. Het wil het apparaat certificeren en subsidiëren, om de installatie in clusters te leveren aan regio's, waar elk dorp dan z'n eigen waterzuivering krijgt.
De Leeuwarder studenten ontwierpen een geheel nieuwe installatie die bestaat uit een zestal draagbare modules, zodat ze ook in onherbergzame gebieden inzetbaar is. De zwaarste module weegt 125 kilo en is door vier man makkelijk verplaatsbaar. De AquaMobile heeft een capaciteit van 12.000 liter water per uur en de apparatuur draait 24 uur per dag, zeven dagen per week.
Na proefnemingen in de technologische werkplaats is de installatie uitgebreid getest in de tropen. Twee studenten maakten er hun stage- en afstudeerproject van. Zij verbleven 5 maanden in Ghana, waar ze de installatie beproefden bij de Universiteit van Cape Coast. „Al tijdens deze proeven bleek de installatie zeer goed te voldoen”, zegt dr. ir. P. A. Gielen van de technologische werkplaats. „Het was in één keer bingo.”
Techniek
De studenten hebben voor het ontwerp van de waterzuiveringsinstallatie geen nieuwe technieken ontwikkeld, maar ze toegepast. De AquaMobile werkt volgens het bekende principe van ultramembraanfiltratie. Die techniek wordt al een aantal jaren toegepast in zuiveringsinstallaties, maar is nieuw voor mobiele waterzuiveringsinstallaties.
Membranen zijn poreuze buisjes, vergelijkbaar met frisdrankrietjes. Groot verschil met deze rietjes is dat een membraan water doorlaat, maar niet vaste stoffen, zoals zand en leem. Ook keren membranen een deel van de bacteriën en virussen.
Speciaal voor deze toepassing ontwierp Stork Friesland een nieuw membraan met een doorsnee van 1,5 millimeter. Tijdens de test van het prototype was deze nog niet voorhanden. Toen werd gebruikgemaakt van een membraan van 5 millimeter doorsnee.
Afhankelijk van de graad van vervuiling is het nodig de machine regelmatig schoon te spoelen. Gezuiverd water wordt dan teruggespoeld in de machine, om de aanslag van de membranen te verwijderen. Periodiek wordt de machine ook gereinigd door middel van zuur en loog.
Wat bovendien niet eerder vertoond is, is de modulaire bouw van de installatie. Oorzaak hiervan is het feit dat de installatie draagbaar moest blijven.
Energie krijgt de installatie direct van het net of van een dieselgenerator. De waterzuiveraar wordt door een computer bestuurd.
Sponsoring
Om de installatie zo goedkoop mogelijk aan Artsen zonder Grenzen te leveren, zocht de NHL de medewerking van het bedrijfsleven. De eerste contacten tussen onderwijs en bedrijfsleven kwamen in februari 1997 tot stand, onder andere met Spaans Babcock in Balk.
„Of wij sponsor wilden worden voor een waterzuiveringsproject van Artsen zonder Grenzen”, legt directeur J. W. B. Nolst Trenité van Spaans Babcock de samenwerking tussen zijn bedrijf en de NHL uit. „We besloten eraan mee te werken”, vervolgt hij, „want we zagen het als een goede kans om in dit segment van de watermarkt actief te worden.” Het bedrijf in Balk is vooral bekend van de grote vijzels voor industriële toepassingen.
De Friese onderneming werd hoofdsponsor van het project. Zij zorgden voor een flink deel van de financiering.
Waswater
De Balkster onderneming ziet grote kansen voor het product. „Wij verwachten deze installatie ook toe te passen in de industrie en in industriële processen”, vervolgt directeur Nolst Trenité. Zijn collega J. Sandstra ziet ook mogelijkheden in nieuwbouwwijken: „Daar zie je steeds vaker plannen voor een zogenaamd dubbel watercircuit, zeg maar drinkwater en spoelwater. Voor dat laatste kan onze installatie zorgen.” De bedoeling is regenwater op te vangen en op te slaan in een vijver, waarna het gezuiverd wordt door de AquaMobile om vervolgens te dienen als waswater.
Daarnaast is de onderneming bezig met proeven voor industriële toepassing. „Op dit moment zijn we aan het experimenteren in Friesland,” zegt Sandstra. Daar is een bedrijf dat grote hoeveelheden drinkwater nodig heeft in het bedrijfsproces, dat na gebruik linea recta het riool ingaat. „Jammer”, vinden de watertechnologen. „Met onze installatie, eventueel aangepast aan hun vraag, valt een enorme hoeveelheid drinkwater te besparen.”
