„Twee keer per dag tandjes poetsen”

Fluoride is een bijzonder efficiënt hulpmiddel om de tanden en kiezen te beschermen tegen gaatjes. Het is te vinden in voedsel –met name vis, thee en water– maar in te geringe mate om het gebit te behoeden voor tandbederf.

Al in de vorige eeuw ontdekte men de beschermende werking van fluoride en sindsdien is zeer uitgebreid onderzoek gedaan naar mogelijke afwijkingen door langdurig gebruik van fluoride. Deze onderzoeken hebben geen schadelijke bijwerkingen kunnen aantonen bij het juiste gebruik van fluoride. Fluoride zit bij ieder mens in het bloed en de botten. Omdat het dus voor het lichaam geen vreemde stof is, komt allergie voor fluoride eigenlijk nooit voor.

De drinkwaterfluoridering leek de goede oplossing te zijn om het 'tekort' aan fluoride op te vangen: prima resultaat, goedkoop, eenvoudig en iedereen maakt gebruik van de gunstige werking. Na een lange discussie is de drinkwaterfluoridering uiteindelijk afgewezen, met als belangrijkste reden de beperking in vrijheid van mensen die geen gefluorideerd water wilden gebruiken. Dat was in 1976: de gebitsgezondheid was gemiddeld nog steeds ruim onvoldoende, dus moesten er alternatieven gevonden te worden.

”Zuurstoot”
Waarom is fluoride zo belangrijk in de strijd tegen gaatjes? Om deze vraag te kunnen beantwoorden, dient eerst duidelijk te worden hoe tandbederf ontstaat. Elke keer dat er eten of drinken op de tanden en kiezen komt, zetten bacteriën dat om in een zuur; een zogenoemde ”zuurstoot”. Dit zuur lost steeds een beetje kalk uit het glazuur van de tanden op. Het glazuur wordt poreus en is dan verzwakt. Na ongeveer een halfuur wordt de zuurstoot minder en kan vanuit het speeksel weer kalk in de tanden worden opgenomen. In de mond is dus steeds een proces van afbraak en herstel aan de gang. Zuur zorgt voor afbraak en fluoride speelt een belangrijke rol bij het herstel.

Werking
Fluoride bouwt zich in in het glazuur van de tanden en kiezen. Dat maakt de kristalstructuur van glazuur hechter, waardoor er minder kalk uit het glazuur oplost en er dus minder snel gaatjes ontstaan. Die inbouw in de kristalstructuur heeft voornamelijk plaats in enigszins poreus glazuur. Daardoor heeft fluoride bij kinderen het meeste effect, want hun tanden en kiezen zijn nog niet volledig uitgehard nadat ze zijn doorgebroken.

Pas bij jongeren op 16- tot 18-jarige leeftijd is het glazuur helemaal uitgehard. Bij volwassenen werkt fluoride vooral op plaatsen waar het glazuur verzwakt is na bijvoorbeeld een periode van niet goed poetsen. Fluoride kan dan zorgen voor een zekere mate van herstel van het glazuur.

Poetsadvies
Op 1 oktober heeft het Ivoren Kruis het advies voor het gebruik van fluoride aangepast.

De adviezen zien er nu als volgt uit:

stip middel0 en 1 jaar: vanaf het doorbreken van de eerste tandjes 1 keer per dag poetsen met fluoridepeutertandpasta.

stip middel2, 3 en 4 jaar: 2 keer per dag poetsen met fluoridepeutertandpasta.

stip middel5 jaar en ouder: 2 keer per dag poetsen met gewone tandpasta met fluoride.

Voor alle leeftijden geldt: extra fluoride alleen gebruiken op advies van de tandarts of mondhygiënist. In het nieuwe advies ligt de nadruk op het tandenpoetsen met een fluoridehoudende tandpasta. De concentratie fluoride in de peutertandpasta is verhoogd van 250 parts per million (ppm) naar 500 tot 750 ppm. Bij de meeste kinderen zal deze verhoogde concentratie voldoende bescherming bieden tegen gaatjes. Maar dan is het wel noodzakelijk om twee keer per dag te poetsen. Gewone fluoridetandpasta bevat 1000 tot 1500 ppm.

De fluoridetabletjes komen niet meer in het advies voor. Dat wil echter niet zeggen dat het gebruik van tabletjes niet goed is geweest. Integendeel, zij hebben een waardevolle bijdrage geleverd aan het voorkomen van gaatjes. Het knelpunt lag in het feit dat het redelijk veel inzet vergde en ze werden toch geregeld vergeten. Bovendien kiezen veel mensen ervoor geen tabletjes te gebruiken. In het huidige advies worden fluoridetabletjes en de fluoridebehandeling bij de tandarts alleen nog voorgeschreven als de tandarts of mondhygiënist dat nodig acht, namelijk als –om wat voor reden dan ook– een kind toch veel gaatjes krijgt.

Spoelen op school
Op diverse scholen in Nederland bestaat de mogelijkheid om wekelijks te spoelen met fluoride. Op deze activiteit heeft het nieuwe fluorideadvies geen invloed; het spoelen kan gewoon blijven doorgaan zoals het ging. Als zo'n activiteit bestaat op school, wordt deelname eraan zelfs aanbevolen voor ieder kind.

Met het nieuwe advies is het eenvoudiger geworden voor iedereen om het eigen gebit gaaf en gezond te houden door te poetsen met een fluoridehoudende tandpasta.

Mevrouw Heineke is mondhygiënist bij de GGD Zeeland.