Nieuwe lichttherapie
voor eczeem

”Photomed” heet het nieuwe, mooi ogende apparaat in het LUMC. Ontwerper is de Duitser G. Lang-Rose, directeur van de Niedersächsische Akademie für Photomedizin und Gesundheitsbildung.

Voordat belangstellende journalisten het 200.000 gulden kostende 'speeltje' van de Leidse dermatologen in werking mogen zien, krijgen de bezoekers eerst een donkergroen brilletje op ter bescherming van de ogen. Dan gaat de knop om. Even later baadt de behandelkamer in felblauw licht. Hetzelfde licht waarmee ook patiënten met ernstige eczeemklachten, sclerodermie en andere huidziekten nu in het LUMC kunnen worden behandeld. In totaal zo'n zeven à acht per dag. Meer is niet mogelijk, omdat één lichtbehandeling een 3 kwartier in beslag neemt. Een complete kuur voor patiënten met eczeem duurt 4 weken, met behandelingen van maandag tot en met vrijdag.

Golflengtes
Ultraviolet licht (UVA) heeft een golflengte van 315 tot 400 nanometer (1 nanometer is 1 miljoenste millimeter). UVB heeft een kortere golflengte (280 tot 315 nanometer). Hoe korter de golflengte, des de schadelijker de straling. De meest schadelijke soort (UVC) uit het zonlicht, met een golflengte tussen de 100 en 280 nanometer, bereikt de aarde niet. Huidartsen werken ook niet met UVC.

UVA-1-koudlichttherapie is de officiële benaming van een nieuwe behandeling die in Duitsland al enige jaren in zo'n dertig klinieken wordt gegeven. Het is niet de enige lichtbehandeling. Bij de UVB, UVA-2 en de PUVA-therapie wordt ook gewerkt met licht. Alleen de golflengtes verschillen en daarmee de diverse therapeutische mogelijkheden.

Bij de PUVA-behandeling baden de patiënten niet alleen in licht, maar krijgen ze daarnaast ook medicijnen (psoralenen) die de huid gevoeliger maken voor de therapie.

Voordeel
Volgens dermatoloog in opleiding dr. M. Wintzen heeft de UVA-1-koudlichtbehandeling in ieder geval één groot voordeel. De behandeling is 10.000 keer minder carcinogeen (kankerverwekkend) dan de veelgebruikte UVB-therapie. Daarom mag de UVA-1-behandeling langdurig en meermalen per jaar worden toegepast. Dit in tegenstelling tot de PUVA-therapie. Patiënten mogen de PUVA-behandeling maar één keer per jaar ondergaan.

Maar er zijn meer voordelen, aldus Wintzen. UVA-1-stralen dringen dieper door in de huid, waardoor niet alleen de opperhuid (met UVB) en de bovenste laag van de daaronder gelegen lederhuid (met UVA-2), maar ook cellen van het afweersysteem in diepere lagen van de lederhuid worden bereikt. Dat grotere doordringingsvermogen verklaart mede het succes van de therapie.

De koudlichtbehandeling heeft daarenboven nog het voordeel dat via technische ingrepen de warmte die tijdens de belichting ontstaat, wordt afgevoerd via ventilatiekanalen. De behandeling is voor patiënten daardoor dragelijker. Ze zweten niet en krijgen geen jeuk. „De aanleg van de ventilatiekanalen heeft ons naast de aanschaf van het apparaat nog eens 2 ton gekost”, verklapt dermatoloog Pavel. „Als je in een vrijstaand gebouw werkt, kun je het apparaat via de muur zo op de buitenlucht aansluiten voor de afvoer van de warmte, maar dat kon hier, in het hart van het LUMC, niet. Er moest dus het nodige worden vertimmerd.”

Atopisch eczeem
Atopisch eczeem of constitutioneel eczeem is de naam van de huidaandoening waarmee zo'n half miljoen Nederlanders worstelen. Een van hen is Wendy (38). Van jongsaf zat ze onder de eczeem. Een extreem droge huid, korsten, jeuk en slapeloze nachten zijn de trefwoorden waarmee ze haar kwaal omschrijft. Potten vol hormoonzalf heeft ze leeggesmeerd om de huidaandoening binnen de perken te houden. De zomer is meestal de beste tijd. 's Winters, als de lucht droog is en de centrale verwarming volop werkt, heeft ze veel meer last. Twee jaar geleden begon ze met de UVA-1-koudlichtbehandeling. „Het heeft geweldig geholpen. Ik heb nu twee kuren van 4 weken met vijf behandelingen per week gehad. De uitgebreide plekken die ik op m'n hele lichaam had, zijn weg. De eczeem zit nu alleen nog op m'n handen. Daarvoor volg ik nog de PUVA-therapie.”

De Leidse dermatologen hebben overigens slechte ervaringen met werkgevers. Die zien het vaak niet zitten dat hun werknemers 4 weken lang elke dag naar het ziekenhuis moeten voor een koudlichtbehandeling. Ook Wendy kreeg problemen. „M'n baas had absoluut geen begrip voor de duur van de behandeling.”

Een andere patiënte (Lenie, 61 jaar) kreeg 3 jaar geleden sclerodermie, een bindweefselaandoending waarbij in de huid en soms in organen verhardingen en verdikkingen ontstaan. Die kunnen, wat de huid betreft, leiden tot ernstige bewegingsbeperkingen. Zo ook bij Wendy. „Ik kon mijn beide armen nauwelijks meer buigen en had het gevoel dat m'n spieren omringd waren door een harnas. Ik kon me bijna niet meer zelf aankleden. Na m'n laatste kuur met koudlicht gaat het veel beter. Ik kan me weer gewoon bewegen.”

Op experimentele basis worden in Leiden ook patiënten met ontstekingachtige processen in de huid en in andere organen behandeld, zoals die zich voordoen bij de aandoeningen sclerodermie, lupus erythematodes en sarcoïdose.

Resultaten op langere termijn
Van belang zijn uiteraard de resultaten op langere termijn van de koudlichtbehandeling. Voor eczeem zijn deze inmiddels vastgelegd bij dertig patiënten op een totaal van negentig behandelde patiënten met diverse aandoeningen. Volgens dr. Pavel is bij iedereen verbetering merkbaar van de klachten, maar verschilt het resultaat per patiënt. „Sommigen hadden 3 maanden lang geen klachten meer. Bij anderen ontstond na 3 tot 5 weken opnieuw jeuk.”

De kosten van de koudlichtbehandeling zijn dezelfde als die van elke lichttherapie en bedragen 25 gulden per keer. De zorgverzekeraars vergoeden die kosten, aldus Pavel.

Wie denkt voor een behandeling in Leiden in aanmerking te komen, kan volgens dermatoloog Pavel het beste contact opnemen met de huisarts, die zich met de polikliniek dermatologie in verbinding kan stellen.

Mooi apparaat
Lichtfysicus drs. H. van Weelden, verbonden aan de afdeling dermatologie van het Academisch Ziekenhuis Utrecht, noemt de Photomed van de collega's in het LUMC „een heel mooi apparaat.” Hij verwacht dat de UVA-1-koudlichtbehandeling zich op termijn zal ontwikkelen tot een nieuwe vorm van lichttherapie die voor patiënten van belang kan zijn. „Het voegt iets toe aan de bestaande therapeutische mogelijkheden, al moet je er naar mijn gevoel geen wonderen van verwachten. Ik ben heel benieuwd naar de behandelingsresultaten op de wat langere termijn.”

Een kanttekening plaatst Van Weelden wel bij de lagere carcinogeniteit van de UVA-1-behandeling. „Het is inderdaad zo dat UVA-licht veel minder kankerverwekkend is dan UVB, maar daar staat tegenover dat je er meer van nodig hebt om een therapeutisch effect te bereiken. En dat heft het voordeel weer gedeeltelijk op.”