De bloedstolling is een complex gebeuren. In het bloed zijn alle stoffen die het proces op gang kunnen brengen van nature aanwezig. Als de vaatwand intact is, blijft het bloed vloeibaar, omdat het naast stollingsfactoren ook antistollingsfactoren bevat. Bij gezonde personen is er sprake van een evenwicht, maar een kleine verstoring doet de balans doorslaan. Trombose kan het gevolg zijn.

De bloedstelping komt op gang zodra de vaatwand schade oploopt, bijvoorbeeld als gevolg van een operatie. Het binnenste laagje van de vaatwand (endotheel) verdwijnt gedeeltelijk en het onderliggende bindweefsel en glad spierweefsel komt vrij te liggen. Het blootgelegde weefsel geeft signalen af, waardoor bloedplaatjes zich aan de beschadigde vaatwand hechten. Daarbij veranderen de van oorsprong discusvormige plaatjes in bolletjes met lange uitlopers. Als gevolg van die vormverandering plakken ze niet alleen aan de wand maar ook aan elkaar en vormen zo een stolsel.

Tegelijkertijd met de vorming van de klont bloedplaatjes komt in het bloedplasma een waterval van chemische reacties op gang. Tot nu toe zijn tientallen daarbij betrokken stoffen –stollingsfactoren– bekend, die uiteindelijk zorgen voor de vorming van fibrinedraden. Een netwerk van aaneengeschakelde fibrinemoleculen geeft het stolsel stevigheid en vangt rode bloedlichaampjes in, waardoor de afmeting van de prop toeneemt.

Een stollingsfactor die op een strategisch punt in de reactie een plaats heeft, is factor Xa. Die zet de in het bloedplasma aanwezige protrombine om in trombine. Trombine op zijn beurt zet de voorloper van fibrine –fibrinogeen, ook aanwezig in het plasma– om in een sterk fibrinenetwerk.

Het nieuwe antistollingsmiddel Arixtra zorgt ervoor dat factor Xa zijn werk niet kan doen. In het bloed is een antistollingsfactor –antitrombine– aanwezig die kan binden aan Xa. Als dat gebeurt, kan de stollingsfactor zijn functie niet uitoefenen en ontstaat er geen fibrinenetwerk. Arixtra zet antitrombine aan tot het vormen van een complex met factor Xa. Als artsen de verhouding tussen Arixtra enerzijds en de hoeveelheid factor Xa anderzijds goed uitkienen, is het wankele stollingsevenwicht hersteld. Een teveel aan antistollingsmiddelen doet de weegschaal doorslaan. Ernstige bloedingen zijn het gevolg.

Janneke van Reenen-Hak