Verzekerd van stamcellen

Cryo-cell is een nieuwkomer in Europa. Sinds december heeft het bedrijf –een laboratorium in het Belgische Mechelen. In Amerika timmert een zusterbedrijf al ruim drie jaar aan de weg. Het bedrijf isoleert stamcellen uit navelstrengbloed dat net na de geboorte is afgenomen en slaat ze op. Diepgevroren en op naam gecodeerd liggen de cellen minimaal twintig jaar te wachten. Klaar voor gebruik.

Cryo-cell trekt de aandacht van zwangere vrouwen door de verspreiding van een folder waarin aanstaande ouders precies wordt verteld wat stamcellen in de toekomst voor hun kindje kunnen betekenen. De brochure ligt in de wachtkamer van diverse verloskundigen en wordt toegevoegd aan het tijdschrift ”Zwanger”. De afgelopen maanden zijn duizenden folders als proef verspreid via ”De Blije Doos”, een initiatief van Prenatal, vol cadeautjes en aanbiedingen voor aanstaande ouders.

„Op dit moment zijn in Nederland, België en Groot-Brittannië 300 mensen overgegaan tot het opslaan van stamcellen”, zegt M. H. Looman, woordvoerster van Cryo-cell Europe. „In Amerika gaat het om 25.000 monsters. De verwachting is dat er daar in de loop van het jaar nog zeker 20.000 aanvragen bijkomen.”

„Niet nodig”
Eerder deze maand gaf minister Borst van Volksgezondheid in antwoord op kamervragen van het SP-kamerlid Kant te kennen dat ze het „niet nodig” vindt dat ouders de stamcellen van hun kinderen tegen betaling laten opslaan. De kans dat de cellen later nodig zijn, ligt volgens haar in de orde van grootte van één op de 50.000. Ze wijst op het bestaan van een navelstrengbloedbank in Leiden die donorstamcellen bewaart. De minister heeft op dit moment geen mogelijkheden om commerciële opslag te verbieden, maar zodra de Wet veiligheid en kwaliteit lichaamsmateriaal in werking treedt, zal zij daar wel toe overgaan, zo blijkt uit haar antwoord op de kamervragen.

Vanzelfsprekend deelt Cryo-cell de mening van de minister niet. Looman: „We verwachten dat binnen tien jaar de mogelijkheden van stamcellen sterk zullen toenemen. Uit literatuurstudie blijkt dat de kans dat iemand in de toekomst stamcellen nodig heeft 1 op de 10.000 bedraagt. Binnenkort zullen we met de minister in gesprek gaan. Dan kunnen we aantonen dat we aan de kwaliteitsnormen voldoen. We verwachten niet dat zij ons bedrijf zal verbieden. Het is sowieso moeilijk om mensen te verbieden hun eigen stamcellen op te slaan.”

Cryo-cell vindt het volgens Looman uiterst onwaarschijnlijk dat het bestede geld is verspild. „Er is maar één kans om stamcellen op te slaan en dat is direct na de geboorte.” Ook het argument van de minister dat niet iedereen zomaar ruim 2000 gulden neer kan tellen, weerlegt zij. „Wij vinden dat iedereen de mogelijkheid moet krijgen om stamcellen op te slaan. In België en Duitsland vergoedt de verzekering een deel van de kosten, maar in Nederland is het nog niet zo ver.”

Embryo's
Het onderzoek naar de behandeling van ernstige ziekten met stamcellen uit navelstrengbloed staat nog in de kinderschoenen. Met embryo's zijn wetenschappers al veel verder, maar daaraan kleven ethische bezwaren. Het gebruik van restembryo's van reageerbuisbevruchtingen en kloneren voor therapeutische doeleinden stuit veel mensen tegen de borst.

Embryonale stamcellen zijn pluripotent. Ze kunnen tot allerlei weefsels uitgroeien. Stamcellen uit navelstrengbloed heten multipotent. Ze zijn verder gespecialiseerd en alleen in staat allerlei bloedcellen te vormen. Rode bloedcellen die zorgen voor zuurstoftransport, witte bloedcellen die een rol spelen in de afweer en bloedplaatjes voor het stelpen van een wond.

Recente onderzoeken tonen aan dat deze multipotente stamcellen tot meer in staat zijn dan aanvankelijk gedacht. Ze kunnen in de toekomst wellicht worden gebruikt voor de ontwikkeling van weefsels of zelfs hele organen. Wetenschappers van de universiteit van South Florida zijn in staat met stamcellen uit navelstrengbloed bij ratten hersenbeschadigingen te repareren. Ze verwachten dat de methode over een aantal jaren zover is ontwikkeld dat de eerste mensen kunnen worden behandeld.

Een groep wetenschappers onder leiding van prof. Paul Sanberg behandelde stamcellen in het laboratorium met chemische stoffen, waardoor onvolgroeide zenuwcellen ontstonden. Ze injecteerden de cellen in de bloedbaan van ratten met hersenletsel. De cellen verplaatsten zich naar de beschadigde gebieden. Sanberg: „Binnen één tot twee weken toonden de testratten een twee keer zo goed resultaat tijdens neurologische tests als de controledieren. Geïnjecteerde cellen nemen de plaats in van beschadigde exemplaren en stimuleren het herstelmechanisme van de rat zelf.”

Alternatief
Op dit moment beperkt de toepassing van stamcellen uit navelstrengbloed zich tot de behandeling van patiënten met ernstige bloedziekten, waaronder leukemie en bepaalde stofwisselingsziekten. Stamcellen uit navelstrengbloed zijn een alternatief voor cellen uit beenmerg. In Nederland is in 1994 Stichting EuroCord Nederland opgericht. De stichting streeft ernaar een navelstrengbloedbank op te bouwen die donorstamcellen opslaat waar iedere patiënt gebruik van kan maken.

„De voorkeur gaat uit naar een beenmergdonor, maar soms kost het wel vijf maanden om ergens ter wereld een geschikte donor te vinden die dezelfde weefseltypering heeft als de patiënt. Een aantal mensen kan zolang niet wachten. In dat geval geeft het transplantatiecentrum de voorkeur aan stamcellen uit navelstrengbloed. Vooral voor allochtonen is het moeilijk een geschikte donor te vinden ”, zegt L. M. Foeken, projectmanager van Stichting EuroCord, uit. „In Nederland worden jaarlijks enkele honderden stamceltransplantaties uitgevoerd. Tot nu toe zijn tienmaal stamcellen uit navelstrengbloed getransplanteerd. Wereldwijd ligt dat aantal op 2000.”

De navelstrengbloedbank stelt zich een ander doel dan Cryo-cell, merkt Foeken op. „Wij slaan stamcellen op voor alle patiënten. Cryo-cell bewaart de cellen twintig jaar tegen betaling en op naam van het kind. Het bedrijf kijkt verder en stelt in het vooruitzicht dat de cellen op den duur breed in te zetten zijn tegen allerlei ernstige ziekten. Die hooggespannen verwachtingen moeten eerst worden bewezen. Dergelijk onderzoek vraagt altijd enorm veel tijd en kan nog vele jaren duren.”

Als daar medisch aanleiding toe is, kan een arts van een transplantatiecentrum bij Stichting EuroCord een aanvraag indienen voor de opslag van stamcellen voor eigen gebruik. „Dat gebeurt ook”, zegt Foeken. „Als de moeder van een kindje dat lijdt aan leukemie opnieuw zwanger wordt, kunnen de stamcellen uit het navelstrengbloed van het broertje of zusje het leven van het zieke kind redden.”

Beenmergziekten behandelen met opgeslagen stamcellen van de patiënt zelf heeft volgens Foeken niet de voorkeur. „Voor de stamceltransplantatie proberen artsen met medicijnen en bestraling het eigen –zieke– beenmerg volledig te vernietigen. Daarna worden donorstamcellen, waaruit onder andere witte bloedcellen ontstaan, via een infuus toegediend. Als de vernietiging van de eigen cellen niet helemaal gelukt is, zullen de nieuwe witte bloedcellen het restje zieke cellen als lichaamsvreemd herkennen en uit de bloedbaan verwijderen. Stamcellen van een donor komen de patiënt dus meer ten goede dan die van zichzelf.”