Eiwit spoort dode
cellen in lichaam op

Nederlandse onderzoekers hebben een nieuwe methode ontdekt om celdood in het lichaam op te sporen en te meten.

Ongewenste celdood treedt op na een acuut hart- of herseninfarct en bij dementie. Door die schade snel en goed in kaart te brengen, kunnen specialisten bij de patiënt een nauwkeuriger diagnose stellen en de gepaste behandeling geven. Ook kan de nieuwe methode zichtbaar maken of een behandeling tegen kanker aanslaat.

De onderzoekers van de Universiteit Maastricht (UM) en het daaraan verbonden academisch ziekenhuis (AZM) publiceerden hun bevindingen zaterdag in het gezaghebbende Britse wetenschappelijk tijdschrift The Lancet. Hoewel de methode pas bij zeven patiënten is toegepast, waren de resultaten zo overtuigend dat besloten is nu al met het onderzoek naar buiten te treden.

De opsporing gebeurt niet door het lichaam binnen te dringen, maar door het eiwit Annexin V in de bloedbaan te brengen. Dat eiwit en zijn eigenschap om zich in bloed te hechten aan doodgaande cellen, is ontdekt door biochemicus dr. C. Reutelingsperger van de Universiteit Maastricht.

Samen met de cardioloog dr. L. Hofstra en nucleair-geneeskundige prof. dr. G. Heidendal is bedacht een nucleair label te plakken aan Annexin V. Nucleaire camera's kunnen dan scans maken van de opeenhoping van het eiwit op plekken waar ongewenste celdood is opgetreden.

„Het intrigerende is dat de stof zich ook bindt aan cellen in het hart. Nog enkele uren na een infarct sterven spiercellen in het hart af. Het eiwit kan de plaats en omvang van de schade snel opsporen”, zegt cardioloog Hofstra. Daarna zou een actieve celdood-blocker de afsterving kunnen stoppen, zodat de schade beperkt blijft. Maar zover is het volgens Hofstra nog niet.

„Deze blocker is nog in ontwikkeling. Bekend is inmiddels dat hij goed werkt in muizen. Binnenkort begint een eerste studie ervan op mensen”, aldus Hofstra. Hij schat dat nog één tot twee jaar onderzoek nodig is voor de blockers. „Als dit lukt, is dat een echte doorbraak voor hartpatiënten.”

De nieuwe opsporingsmethode kan straks ook een rol spelen bij de opsporing van kanker. Behandelingen als chemotherapie of bestraling moeten de tumorcellen vernietigen. „Door na zo'n behandeling het eiwit in te brengen, is na te gaan of de cellen inderdaad zijn gedood. Vervolgens kan de therapie zo nodig worden aangepast”, aldus Hofstra.