Overleggen via het beeldscherm

Iedere morgen pendelt een busje van de ene Maasoever naar de andere met een aantal behandeldossiers van patiënten. In het kielzog daarvan volgt een behandelteam van specialisten. In teamverband bespreken de radiotherapeuten, artsen, assistenten en een fysicus dagelijks de bestralingsplannen van patiënten, voordat er tot behandeling wordt overgegaan. Zo'n twintig mensen verlenen in de conferentieruimte radiotherapie van AZR Daniël professionele goedkeuring aan elk bestralingsplan. Foto's en scanbeelden die van patiënten gemaakt zijn, worden voor een lichtbak gehangen en bekeken, waarna wordt beslist wat de beste behandelmethode is en hoe deze moet worden uitgevoerd. „We zijn al jaren op zoek naar efficiencyverbetering van deze besprekingen. Als de grootste afdeling radiotherapie in Nederland zijn we veel tijd kwijt met het heen en weer reizen tussen de twee behandellocaties”, zegt prof. dr. P. C. Levendag, hoofd van de afdeling die in totaal 260 fulltime arbeidsplaatsen telt.

Nieuw systeem
Vorige week werd een hypermoderne netwerkverbinding (breedbandverbinding) gedemonstreerd, waarmee radiotherapeuten en specialisten op de twee locaties werkoverleg voerden. Radiotherapeut-oncoloog dr. P. Nowak noemt het een indrukwekkend stukje techniek, het eerste medische project van de nieuwe generatie internettoepassingen. „We zijn al zo'n vijf jaar bezig met onderzoek naar teleconsulting”, zegt hij.

Een projectgroep, onder leiding van radiotherapeut Hans Zandbergen, kwam al snel tot de conclusie dat voor besprekingen over scanbeelden en ander fotomateriaal een live verbinding met videobeelden essentieel is. „Daarvoor zijn foto's en scans van een hoge resolutie absoluut noodzakelijk. De normale internetverbinding is daarvoor onvoldoende”, aldus Zandbergen.

Een systeem dat aan alle eisen voldoet, is gevonden bij het Telematica Instituut, een instelling die is gespecialiseerd in samenwerken op afstand, en Lucent Technologies, dat de techniek levert. Het Ontwikkelings Bedrijf Rotterdam heeft de nieuwe breedbandverbinding gefinancierd (250.000 gulden), vanwege het belang voor de verdere ontwikkeling van internettechnologie in de regio Rotterdam. Op de daken van beide ziekenhuislocaties zijn schotelantennes geïnstalleerd. Voor een zendvergunning betaalt het Academisch Ziekenhuis Rotterdam 2000 gulden per jaar. Zou men via de glasvezelkabel werken, dan zou dat een bedrag van 10.000 gulden per maand aan abonnementskosten vergen. „Het is dus niet zonder reden dat we voor de schotelantennes gekozen hebben”, zegt prof. Levendag.

Het idee videobeelden door de lucht te verzenden, is niet nieuw. Prof. Levendag: „We hebben dat met bestaande technologie eerder geprobeerd tussen het Integraal Kankercentrum Rotterdam en het Radiotherapeutisch Instituut in Vlissingen. Omdat de beelden met horten en stoten overkwamen en de overgezonden foto's en scans van slechte kwaliteit waren, zijn we daarmee gestopt.”

Scherpe beelden
Inmiddels werd door diverse ministeries het GigaPort-initiatief gestart. Daarbinnen hebben het Telematica Instituut en Lucent Technologies hard- en software voor de breedbandstraalverbinding aangelegd. Met behulp van speciaal ontworpen programmatuur worden via deze verbinding foto's en scanbeelden overgestuurd. Op beide locaties van het AZR wordt op een groot beeldscherm alle informatie over een patiënt gepresenteerd. De beelden zijn buitengewoon scherp. Kleine camera's op de computerschermen (webcams) projecteren tevens de radiotherapeuten op het beeldscherm. „Je ziet dan ook met wie je overlegt”, zegt dr. Nowak.

Vitale delen
Bij een van de te bespreken patiënten is op de scanbeelden een hersentumor goed waarneembaar. Ook de vochtophoping in een cyste die zich om de tumor heeft gevormd, is duidelijk te zien. Een van de radiotherapeuten tekent met de muis een te bestralen gebied in en geeft ook de richting aan waarin de stralen zouden moeten worden gericht. Het systeem berekent in een paar tellen hoeveel straling eventuele vitale delen binnen een bepaalde cirkel rond de tumor zullen krijgen en laat dit in driedimensionale vorm op het beeldscherm zien. „Dat laatste moesten we tot nu toe met onze eigen hersenen berekenen”, zegt prof. Levendag. „Dat wordt nu een stuk gemakkelijker.”

Uit het getoonde bestralingsplan blijkt dat de hersenstam en het knooppunt van de oogzenuw te veel straling krijgen. Een van de radiotherapeuten aan de andere zijde van de Maasoever neemt nu de muis over. Hij tekent op de scanfoto een andere stralingsrichting in, waarna blijkt dat de vitale delen nu geen gevaar lopen. Het behandelteam stelt vervolgens het bestralingsplan voor de patiënt vast.

Omschakeling
Iedereen is enthousiast over de nieuwe manier van overleg voeren. Alles is erop gericht het nieuwe teleconsultingsysteem eind juli volledig operationeel te hebben. Projectmanager dr. J. G. Schuurman: „Het vergt in psychologische zin enige omschakeling. De nieuwe manier van werken moet voldoende draagvlak verwerven. Daar werken we hard aan.”

Het nieuwe multimediaplatform kan op termijn ook van pas komen voor overleg met radiotherapeutische instituten elders in Nederland en zelfs met specialisten in het buitenland. Volgens dr. ir. F. P. M. Biemans, directeur van GigaPort Applicaties van het Telematica Instituut, komt er binnen de telecommunicatie op niet al te lange termijn veel meer bandbreedte beschikbaar. „Dat maakt het mogelijk op veel grotere schaal dit soort uitvindingen toe te passen. Deze soort geavanceerde telematica blijkt in de gezondheidszorg haalbaar. Daarmee stijgt de waarde die zij kan hebben voor kwaliteit, efficiency en kostenreductie”, aldus Biemans.