Een patiënt met
27 hartziekten

„Behandel mij als patiënt, maar reanimeer mij niet”, laat Harvey waarschuwend weten op een bordje dat aan zijn ziekbed is bevestigd. Harvey wil dat men vooral lief voor hem is. Hij ziet ontzettend bleek. Zijn borst, hals en pols bewegen op alle mogelijke manieren. Maar niemand hoeft medelijden te hebben met hem. Eén voor één draven de studenten op. Met hun stethoscoop beluisteren ze de borstkas van Harvey. Ze oefenen op wat ze horen. Harveys hart kan op verschillende manieren een ruis laten horen. De ruis kan een hoge of lage frequentie hebben, kan langzaam aanzwellen en weer geleidelijk afnemen. Bloeddruk en hartslag dragen nog meer gegevens aan om een juiste diagnose te stellen. Harvey kan 27 keer iets anders laten horen.

Waarneming
Simoons: „De diagnostiek van alle aangeboren hartafwijkingen en van de hartkleppen berust voor een groot deel op de waarneming aan de patiënt zelf. Door te luisteren kun je vernauwde kleppen onderscheiden van lekkende kleppen. Bij een vernauwing van de uitstroom van de linkerhartkamer naar het lichaam hoor je een laagfrequent en langzaam aanzwellend geruis, dat vervolgens weer geleidelijk afneemt (aorta-stenose). Bij lekkage van een hartklep hoor je een min of meer aanhoudend hoogfrequent geruis (mitralisklep-insufficiëntie).”

Die verschillen zijn volgens Simoons tot in de finesses te horen bij Harvey. „Je kunt dat voor de collegebanken proberen zo goed mogelijk uit te leggen, maar nu kun je het de studenten laten horen. Bovendien kunnen ze de verschijnselen van deze afwijkingen in een kort tijdsbestek met elkaar vergelijken. Dat geldt natuurlijk van alle ziekten die Harvey in zich heeft.”

In de Verenigde Staten is Harvey al een jaar of tien bekend. Simoons: „Het concept is daar al tien jaar geleden ontwikkeld, maar cardiologen waren er niet enthousiast over. Sinds kort is de simulatie in Harveys lichaam zo ver geperfectioneerd, dat we er nu niet door teleurgesteld raken. Je hoort nu precies het geluid dat bij een specifieke afwijking hoort.”

Voldoende reden voor de faculteit der geneeskunde en gezondheidswetenschappen (FGG) van de Erasmus Universiteit Rotterdam (EUR) om Harvey voor de lieve som van ruim 200.000 gulden uit de VS over te laten komen. Zij zijn daarmee de eerste kliniek in Europa die Harvey in bed hebben liggen. Jaarlijks zullen zo'n tweehonderd studenten, getooid met stethoscoop, zich over hem buigen. Ook de specialisten in opleiding zullen zich over Harvey ontfermen om de fijne kneepjes van lijden te leren herkennen. Inmiddels heeft ook het Universiteitsziekenhuis in Essen de pop aangeschaft.

Diagnose
Simoons geeft college. „Niet alleen de vorm en de frequentie van het geruis zijn kenmerkend voor een bepaalde hartziekte, ook de plaats op het lichaam waar het geluid waarneembaar is, is illustratief voor een afwijking. De ene keer is dat bij de oksel, de andere keer op een specifieke plek op de borst.”

Harvey bedient de student op maat. Simoons staat achter de knoppen. Een van de leerlingen toont zijn kunnen. Hij verplaatst zijn stethoscoop een aantal keren op de borst van Harvey. Meet de bloeddruk en voelt de pols. Na nog eens luisteren stelt hij voorzichtig de diagnose: mitralisklep-insufficiëntie, een lekkage van de inlaatklep van het hart.

Dat moet hij de professor voor het oog van zijn medestudenten uitleggen. „Ik hoor een aanhoudend hoogfrequent geruis tijdens het samentrekken van de kamers van het hart”, klinkt het een beetje weifelend. Hij krijgt een compliment van Simoons. Dan is de volgende aan de beurt. Inmiddels stelt de meester een van de andere 27 hartafwijkingen in. Zo volgen nog een paar studenten.

Voordelen
„Harvey biedt ons een aantal voordelen”, zegt de hoogleraar. „Je hoeft nu niet met tien studenten een patiënt van vlees en bloed te betasten en extra te belasten. Dat is niet alleen bijzonder onaangenaam voor een patiënt, maar je hebt in dat geval slechts te maken met één specifieke hartziekte. Uiteraard is dat de beperking die je met een echte patiënt hebt. Je bent dus afhankelijk van de patiënten die je op dat moment in het ziekenhuis of op de polikliniek hebt. Bij Harvey heb je de garantie van een breed scala van hartafwijkingen.”

Sceptici zullen ongetwijfeld tegenwerpen dat er niets boven een patiënt van vlees en bloed gaat. „Sceptici heb je op elk terrein”, zegt Simoons. „Natuurlijk is Harvey een surrogaatpatiënt. Wij zijn er echter van overtuigd dat hij ons zeer nuttige diensten bewijst. Als je een onderwijsprogramma opbouwt met daarin twee uur lichamelijk onderzoek, kun je studenten met Harvey meer meegeven dan zonder Harvey. Zonder Harvey moeten zij die kennis in de praktijk tot nu toe vaak ontberen.”

Harvey ziet nog steeds behoorlijk bleek. „Ik hoor niets”, waagt een grapjas te berde te brengen. Anderen zijn er als de kippen bij om te waarschuwen dat Harvey niet gereanimeerd mag worden, wijzend op de waarschuwing aan zijn bed. „Daarmee zou de uiterst verfijnde en kostbare apparatuur in Harveys borstkas verpletterd worden”, zegt Simoons. Even later hoort de student toch wat. Met zijn stethoscoop gaat hij op weg om een diagnose uit Harvey te krijgen.

De pop Harvey is weliswaar uniek, maar niet enig in zijn soort. Afgelopen week toonde de Klinik für Anästhesiologie uit het Duitse Mainz op de computerbeurs CeBIT 2000 in Hannover de pop Stan, die allerlei ziekten kan verbeelden. De pop –dr. Stefan Mönk spreekt liever over een simulator– heeft in tegenstelling tot Harvey een echt circulatiesysteem, zodat een student de bloeddruk kan meten.

Verder heeft Stan 'longen', beweegbare oogleden en reageert hij op medicijnen. „In Mainz werken al 800 artsen en studenten met deze simulator, er zijn er vijf van in Duitsland. Dien je via het infuus aan zijn arm een medicijn toe, dan reageert de pop, doordat de bloeddruk, de hartslag of de ademhaling verandert. Het enige wat we niet kunnen, is de huidskleur en de temperatuur laten veranderen.”

Mönk zegt dat de pop in een handomdraai van man in vrouw te veranderen is. „Anesthesie bij zwangere vrouwen is moeilijk en gevaarlijk, dus het is heel nuttig als studenten zoiets eerst bij een pop oefenen.”