„Apotheek kan gebruik
medicijnen verbeteren”

De Zuidlaarder apotheker dr. J. W. F. van Mil voert een pleidooi voor farmaceutische patiëntenzorg. Daaronder verstaat hij „de persoonlijke begeleiding die de apotheker geeft aan de geneesmiddelengebruiker.” Dat deze zorg vruchten afwerpt, blijkt uit een onderzoek waarop Van Mil onlangs aan de Rijksuniversiteit Groningen promoveerde. Hij vroeg veertig apotheken twee jaar lang extra aandacht te besteden aan 600 patiënten. Een deel daarvan was astmapatiënt, de anderen waren ouderen die vier of meer geneesmiddelen gebruikten. De apothekers praatten met de gebruikers over de middelen die zij slikten, de problemen die zij daarbij ondervonden en de manier waarop zij hun geneesmiddelengebruik konden verbeteren.

„Vooral astmapatiënten die deze extra farmaceutische zorg ontvangen, gebruiken hun medicijnen vaker volgens de gebruiksaanwijzing, doen meer aan zelfmanagement en grijpen eerder naar de piekstroommeter. Mede hierdoor hebben ze minder last van hun ziekteverschijnselen. De gebruikte hoeveelheid luchtwegverwijders verminderde ook, evenals het aantal benodigde kuurtjes”, zegt Van Mil.

Wel bleek tijdens het onderzoek dat twee jaar extra begeleiding van deze patiënten eigenlijk te lang is. „Na een halfjaar weten ze het allemaal wel. Ze vragen dan aan je of je nog iets nieuws te vertellen hebt.” Het onderzoek bij ouderen liet geen verbetering van hun gezondheid zien. Van Mil wijt dit aan de grote heterogeniteit van deze groep. Wel nam de tevredenheid en het kennisniveau onder ouderen door de verleende zorg toe. „Farmaceutische patiëntenzorg blijkt bij patiënten met een goed omschreven ziektebeeld, zoals astma of diabetes, duidelijk een toegevoegde waarde te hebben”, zegt de apotheker.

Aanvulling
Toch bestaat er bij huisartsen een zekere terughoudendheid. Van Mil: „Hun protectionisme is groot. Wij willen echter niet op de stoel van de huisarts gaan zitten. Wij willen samenwerking, in het belang van de patiënt. De huisarts stelt diagnoses en schrijft op basis daarvan medicijnen voor, maar heeft vaak te weinig tijd om na te gaan of een voorgeschreven geneesmiddel ook de juiste invloed heeft op een aandoening. Ook kan de huisarts niet voortdurend bijhouden of de patiënt het medicijn wel volgens voorschrift gebruikt. Datzelfde geldt voor specialisten.” Ook niet iedere apotheker is op deze vorm van patiëntenbegeleiding voorbereid. „Hoewel de beroepsvereniging van apothekers, de KNMP, haar leden daarvoor wel toerust door middel van protocollen”, aldus Van Mil. Misschien zijn ze bang dat het hun te veel tijd kost? De Zuidlaarder apotheker vindt die vrees ongegrond. „Een apotheek heeft gemiddeld 10.000 klanten. Mijn apotheek telt ongeveer 300 astmapatiënten. Een kleine 30 procent daarvan heeft ondersteuning nodig. Die bied je niet aan allemaal tegelijk. Je begint met een kleine groep en daarna ga je verder met de volgende groep.”

Geschikt
Vergeleken met die in het buitenland zijn de Nederlandse apotheken volgens Van Mil bij uitstek geschikt om dit type zorg te verlenen.

„Van de Nederlanders bezoekt 97 procent bijna altijd dezelfde apotheek. In het buitenland is dat nauwelijks het geval. Daar gaat het om hooguit 40 procent. Bovendien wordt bij ons het medicijngebruik van elke patiënt in de computer opgeslagen, waardoor een goede bewaking van de medicatie mogelijk is. In het buitenland is dat nog nauwelijks het geval. In Amerika, Engeland en de Scandinavische landen begint dat een beetje te komen. Al met al kost de farmaceutische patiëntenzorg de apotheker gemiddeld vijf minuten per patiënt per week. En dan gaat het alleen om aandoeningen waarbij geneesmiddelen de hoeksteen van de behandeling vormen, zoals bij diabetes en astma.” De promotie van farmaceutische patiëntenzorg beweegt zich ook gedeeltelijk op het politieke vlak. Van Mil: „Tot halverwege vorig jaar kon je als apotheker weinig invloed uitoefenen in de zorg. Gelukkig beschouwt de overheid de apotheker nu ook als zorgverlener. Dat maakt het gemakkelijker om patiëntgegevens met de huisarts uit te wisselen.”